با پیشرفت علم و تکنولوژی روش‌ها و امکانات بسیار زیادی جهت فراهم کردن یک باروری مناسب برای زوجین فراهم شده است. امروزه فریز کردن تخمک نیز یکی از تکنولوژی‌های مفیدی است که می‌تواند به باروری مناسب زوجین در آینده کمک کند. دلایل زیادی وجود دارد که انجام فریز تخمک را اقدامی مناسب و موثر در باروری یک خانم مطرح می‌کند.
فریز کردن تخمک در خانم‌ها چیست؟
فریز تخمک (Egg freezing) یک روش جدید برای استخراج و حفظ تخمک‌های زن تا چندین سال است که به باروری کم‌خطر در سنین بالا کمک می‌کند. معمولا از سن ۳۵ سالگی به بعد، کیفیت تخمک‌ها کاهش و احتمال شکست فرایند بارداری یا تولد نوزادی با بیماری‌های مادرزادی افزایش می‌یابد. بنابراین بسیاری از خانم‌ها پیش از رسیدن به این سن، حدود ۶ الی ۱۵ عدد از تخمک‌های خود را منجمد می‌کنند که در بارداری‌های آینده از آن‌ها استفاده نمایند.
باید گفت گاهی تا سن ۴۰ سالگی هم امکان استخراج و شرایط فریز تخمک وجود دارد و تخمک‌های فریز شده تا ۱۰ سال بدون افت کیفیت قابل استفاده می‌باشد.
همچنین انجام برخی از درمان‌های پزشکی مثل سرطان، بر داشتن کیست تخمدان به وسیله لاپاراسکوپی و فیبروئیدها می‌تواند باروری را تحت تاثیر قرار دهد. انجماد تخمک قبل از درمان یک راه برای به حداقل رساندن مشکلات باروری است که ممکن است از چنین درمان هایی‌ناشی شود.
بسیاری از بانوان با نزدیک شدن به سن سی و پنج سالگی نسبت به امکان باروری در آینده مضطرب می شوند. انجماد تخمک می تواند تا حد زیادی این اضطراب را کاهش دهد. مطالعه مقاله مشکلات بارداری در سن بالا چیست؟ در وبلاگ ماماسلامت را از دست ندهید.
مراحل انجام فریز کردن تخمک
فریز تخمک چندین مرحله دارد : 1- تحریک تخمدان، 2- جمع آوری تخمک 3- انجماد
تحریک تخمک گذاری
روند تخمک گذاری در بدن تحت تاثیر هورمون‌هایی صورت می‌گیرد که باعث می‌شوند فولیکول‌ها یا تخمک‌های نابالغ به تخمک بالغ تبدیل و تخمک گذاری انجام شود. در روند فریز کردن تخمک، شما هورمون‌های مصنوعی را برای تحریک تخمدان‌ها دریافت می‌کنید تا تعداد بیشتری از فولیکول‌ها به تخمک بالغ تبدیل شوند.
در طول درمان، تحت نظر پزشک هستید. برای اندازه گیری پاسخ‌تان به داروهای تحریک تخمدان از شما آزمایش خون گرفته می شود. سطح استروژن به طور معمول بالا می‌رود و سطح پروژسترون تا زمان تخمک گذاری پایین می‌ماند.
پیگیری‌های بعدی نیز شامل سونوگرافی و ترجیحا سونوگرافی واژن می‌شود. سونوگرافی واژن یک روش تشخیص است که در آن از امواج صوتی برای ایجاد یک تصویر از داخل تخمدان استفاده می‌شود. در طی سونوگرافی رشد فولیکول‌ها بررسی و بالغ شدن آن‌ها ارزیابی می‌شود.
گرفتن تخمک
جمع آوری و گرفتن تخمک، یک عمل ساده است که 30 دقیقه طول می‌کشد. ابتدا شما را بی حس می‌کنند. سپس پزشک با استفاده از یک سوزن از واژن وراد تخمدان‌ها می‌شود، در حالیکه تصویر تخمدان‌ها را در دستگاه سونوگرافی روبرویش می‌بیند. سپس تخمک‌ها را جمع آوری و به ظرفی منتقل می‌کند. تخمک ها فورا به آزمایشگاه جنین شناسی منتقل می‌شوند.
تعداد تخمک‌هایی که به این روش جمع می‌شوند به سن شما و وضعیت بدنتان بستگی دارد ولی معمولا 5 تا 20 تخمک جمع آوری می‌شود. چند ساعت بعد از عمل مرخص می‌شوید و می‌توانید به منزل برگردید. ممکن است چند روز احساس گرفتگی در عضلات شکمی داشته باشید که طبیعی است. مقاله چطور از کیت تخمک گذاری استفاده کنیم؟ در وبسایت ماماسلامت را مورد مطالعه خود قرار دهید.
فریز کردن تخمک
مدت کوتاهی پس از برداشت تخمک‌ها ، آن‌ها به آزمایشگاه جنین شناسی منتقل می‌شوند تا زیر دمای صفر درجه منجمد شوند. ممکن است از مواد ضد سرطان استفاده شود تا از تشکیل بلورهای یخ در سلول‌ها پیشگیری شود.
فریز تخمک به چند روش صورت می گیرد ؟
روش انجماد آهسته: در این روش ابتدا غلظت کمی از ماده ضد سرطان استفاده می‌شود. سپس درجه حرارت به تدریج کاهش می‌یابد. این امر باعث می‌شود کم‌کم متابولیسم تخمک‌ها پایین بیاید. سپس غلظت بیشتری از ماده ضد سرطان استفاده می‌شود.
شیشه سازی : در این روش غلظت بالای ماده ضد سرطان استفاده می‌شود و انجماد به سرعت صورت می‌گیرد تا از تشکیل بلورهای یخ داخل سلول پیشگیری شود و بلورها فرصتی برای تشکیل شدن نداشته باشند.
به طور معمول، یک هفته بعد از جمع آوری تخمک، می‌توانید فعالیت‌های طبیعی خود را از سر بگیرید. برای پیشگیری از بارداری از روش‌های جلوگیری استفاده کنید.
چه چیز‌هایی در فریز کردن تخمک نقش دارند؟
به منظور گرفتن تخمک برای فریز کردن، بیمار باید همانند شخصی که کاندید IVF می‌باشد تحت درمان با تزریق هورمون قرار بگیرد، تنها اختلاف موجود در این است که پس از گرفتن تخمک، قبل از اینکه تخمک‌ها ذوب شد، بارورشده، و به عنوان یک رویان به داخل رحم منتقل شوند، برای یک مدت زمانی منجمد می‌شوند.
برای تکمیل چرخه‌های انجماد حدود ۶-۴ هفته زمان لازم است که با مراحل ابتدایی IVF مطابقت دارد که شامل ۴-۲ هفته تزریق هورمون و استفاده از قرص‌های جلوگیری از بارداری به منظور از بین بردن اثرات هورمون‌های طبیعی.
۱۰-۱۴ روز تزریق هورمون برای تحریک تخمدان‌ها و بالغ کردن همزمان چند تخمک زمانی که تخمک‌ها به اندازه مناسب بالغ شوند زیر گاید سونوگرافی واژینال یک سوزن به داخل تخمدان‌ها برده و تخمک‌های بالغ را برداشت می‌کنند.
این عمل سخت بی‌دردی(بی حسی) داخل وریدی انجام می‌شود و دردناک نیست. تخمک‌ها بلافاصله منجمد می‌شوند. زمانی که بیمار آمادگی باردار شدن را داشته باشد که می‌تواند چندین سال بعد باشد تخمک‌ها ذوب می‌شوند و با تزریق یک اسپرم باروری اتفاق می‌افتد و سپس به عنوان یک رویان به داخل رحم منتقل می‌شود.
دلایل استفاده از تخمک فریز شده
استفاده از تخمک‌های فریز شده یا منجمد، دلایل گوناگونی دارد که اغلب به مقابله با مشکلات ناباروری و افزایش بازه سنی فرزند آوری مربوط می‌شود. از علل اصلی فریز کردن تخمک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حفظ قدرت باروری زن پس از درمان‌های مخربی مانند شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا برداشتن فیبروئیدها و کیست تخمدان با لاپاراسکوپی
- حفظ شانس بارداری برای بازه سنی طولانی‌تر در دختران مجرد حتی تا ۵۰ سالگی
- ذخیره تخمک‌های اضافی استخراج‌شده در روش IVF
- ذخیره تمامی تخمک‌های به‌دست آمده از آی وی اف برای بارداری در زمان آمادگی زوج
- استفاده از تخمک‌های جوان‌تر و باکیفیت در آینده
- درصورت لزوم انجام لقاح آزمایشگاهی و انتقال جنین به رحم جایگزین
- احتمال آسیب به تخمدان در جراحی‌های پیش رو
- بروز نارسایی تخمدان در زنان مبتلا به بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم ایکس شکننده یا سندرم ترنر
- ابتلا به سایر بیماری‌های اثرگذار بر عملکرد تخمدان
- تمایل به عقب انداختن بارداری جهت ادامه تحصیل، کار یا دلایل شخصی
- ابتلا به بیماری‌های اتوایمیون همچون لوپوس، بیماری‌های خودایمنی یا کم‌خونی داسی‌شکل
- داوطلب شدن برای اهدای تخمک به زوج‌های نابارور
چرا به فریز کردن تخمک و اسپرم اقدام می‌شود؟
گاهی به دلایل زیاد مانند بیماری زوجین یا قرار گرفتن در شرایط مختلف، امکان باروری برای زوجین وجود ندارد. به همین علت برای اینکه شانس بچه‌دار شدن برای آن‌ها از دست نرود می‌توان از فریز تخمک یا اسپرم استفاده کرد. گاهی ابتلا به بعضی سرطان‌ها و همچنین برخی مراحل شیمی درمانی، تخمک زنان یا ا سپرم مردان غیر فعال می‌شود. بنابراین برای اینکه شانس بچه دار شدن این افراد از دست نرودف قبل از شروع درمان برای آن‌ها داروهایی تجویز می‌شود و همچنین تعداد تخمک‌های آن‌ها بررسی می‌شود.
فریز کردن اسپرم
در مورد اسپرم مردانی که تحت درمان نوع خاصی از شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند که می‌تواند اسپرم را از بین ببرد، قابل اجراست. یعنی آن‌ها هم می‌توانند قبل از شروع شیمی درمانی، اسپرم‌شان را فریز کنند.
بعضی زنان هم که به دلایل دیگری از جمله اینکه ازدواج نکرده‌اند، اما می‌خواهند در آینده شانس بچه‌دار شدن را از دست ندهند یا به هر دلیل و مشکل دیگری مانند آندومتریوز (وقتی یاخته های پوشش داخلی رحم در بیرون از آن رشد کنند) که امکان بارداری را به زن نمی‌دهد، می‌توانند ازاین روش استفاده کنند. مدت زمان نگهداری از تخمک‌ها نیز10 تا 15 سال و گاهی بیشتر است و تا یائسگی هم با آزمایش‌های مختلف می‌توان با گرفتن اسپرم از همسر، جنین را به رحم زن منتقل کرد. این روش سالیان درازی است که اجرا می‌شود.
در دانشنامه ماماسلامت، مطالعه مقاله اندومتریوز چیست؟ را از دست ندهید.
توجه داشته باشید علاوه بر اینکه فقط تا سن خاصی (50 سالگی) امکان انتقال تخمک فریز شده به رحم زن وجود دارد، فقط 30 تا 40 درصد انتقال‌های جنین با استفاده از این روش به زن شانس بارداری خواهند داد. بنابراین به زوجین توصیه می‌شود اگر قصد بچه‌دار شدن دارند، این فرصت را به بهانه‌های مختلف و دلایل غیر موجه از دست ندهند. چون بانک تخمک و اسپرم فقط امکانی برای امتحان شانس بچه‌دار شدن است کسانی است که مشکل جدی برای باروری دارند.
عوارض فریز کردن تخمک
فریز تخمک هم مثل هر روش درمانی می تواند دارای عوارضی باشد از آن جمله :
شرایط مربوط به استفاده از داروهای باروری
استفاده از داروهای باروری تزریقی، مانند هورمون تحریک کننده فولیکول یا هورمون ایجاد کننده تخمک گذاری، می‌تواند باعث دردناک شدن تخمدان‌ها پس از تخمک گذاری و یا تحریک بیش از حد تخمدان‌ها شود. علائم و نشانه‌های تحریک بیش از حد تخمدان عبارتند از درد شکم، نفخ، تهوع، استفراغ و اسهال.
عوارض جمع آوری تخمک
در موارد بسیار نادر ممکن است طی عمل جمع آوری تخمک و استفاده از سوزنی که به کار می‌رود، خونریزی، عفونت یا آسیب به روده، مثانه یا رگ‌های خونی ایجاد شود. خطرات مربوط به بیهوشی عمومی هم گاهی نگران کننده است.
امکان سقط جنین
اگر از تخمک‌های منجمد برای بارداری استفاده می‌کنید، بر اساس سن شما، احتمال بروز سقط جنین ممکن است افزایش پیدا کند. بانوانی که سن بالاتری دارند، احتمال سقط جنین در آن‌ها بیشتر است.
تحقیقات تا به امروز افزایش خطر ابتلا به نواقص زودرس را در نوزادانی که از تخمک‌های فریز، متولد شده‌اند، نشان نداده است. با این حال، تحقیقات بیشتری در مورد ایمنی تخمک‌های منجمد مورد نیاز است. از مقاله مهم ترین دلایل سقط جنین کدام است؟ در سایت ماماسلامت بازدید فرمایید.
اقدامات قبل از انجماد و فریز کردن تخمک
برای فریز کردن تخمک باید به یک مرکز ناباروری مراجعه کرد و چند مرحله مختلف را پشت سر گذاشت. اقدامات قبل از فریز تخمک شامل معاینه‌هایی برای بررسی وضعیت غدد درون‌ریز و متابولیسم بدن می‌باشد که با یک تست خون، سطح هورمون‌ها و ذخیره تخمدان ارزیابی می‌شود.
در ضمن، آزمایش ذخیره تخمدان جهت تعیین مقدار و کیفیت تخمک‌ها، در روز سوم چرخه قاعدگی صورت می‌گیرد و پزشک آزمایش‌های هورمونی مختلفی مانند FSH، AMH، استرادیول و تست بیماری‌های عفونی نظیر هپاتیت B و C یا HIV را انجام می‌دهد. با اندازه‌گیری غلظت هورمون تحریک‌کننده فولیکول (FSH) و استرادیول در خون نیز می‌توان واکنش تخمدان‌ها به داروی باروری را پیش‌بینی کرد.
همچنین با دیگر آزمایش‌های خون و اولتراسوند تخمدان‌ها امکان ارزیابی عملکرد تخمدان وجود دارد. به‌علاوه، سونوگرافی کمک می‌کند که تعداد فولیکول‌های بالغ و نابالغ و وضعیت کلی تخمدان‌ها مشخص گردد.
تقویت تخمک گذاری با راهکارهای مفید و تغذیه مناسب
سلامت تخمدان و تخمک نقش قابل توجهی در بارداری دارد که این مهم، تحت تاثیر عواملی ازجمله سن، تعادل هورمونی، گردش خون و اکسیژن‌زایی مناسب، ماساژ تخمدان و کنترل استرس و اضطراب می‌باشد.
به علاوه، تغذیه مناسب نیز می‌تواند به بهبود باروری کمک شایانی نماید، به‌طورمثال، مصرف حبوبات، آجیل و میوه‌های خشک، کنجد، سبزیجات برگ سبز، آووکادو، انواع توت‌ها و ریشه ماکا سلامت تخمدان را افزایش می‌دهد و موجب تقویت تخمک‌گذاری می‌شود.
برای اطلاعات بیشتر در این باره به شما مطالعه مقاله چند نکته مهم برای تقویت تخمدان و بارداری سریع در دانشنامه ماماسلامت را توصیه می‌نماییم.
چه زمانی برای فریز تخمک اقدام کنید؟
یک زن در سال‌هایی ابتدایی باروری خود در مورد زمان تشکیل خانواده احساس اطمینان دارد و داشتن یک شریک جنسی که او نیز آمادگی خویش را برای داشتن فرزند اعلام کند و قدرت و توانایی بدنی که جهت بارداری مناسب باشد می‌تواند زن را در رسیدن به باروری و طی کردن مسیر باروری کمک کنند. اما، متاسفانه بعضی از زنان برای باردار شدن با موانع روبرو می‌شوند و بعضی‌ها مردد هستند تا چه زمانی باید منتظر بماند تا برای حفظ قدرت باروری اقدام کنند.
فریز کردن تخمک شامل دختران مجرد هم می‌شود، دختران مجردی که ذخیره تخمدان مناسبی ندارند و از طرف دیگر تا سال‌های طولانی قصد ازدواج هم ندارند. در حین جمع آوری تخمک، پرده بکارت مختصرا آسیب می‌بیند که رضایت پدر و یا ولی دم لازم است.
در دنیای امروز با توجه به افزایش سن ازدواج و بچه دار شدن، روش‌های حفظ باروری مثل فریز تخمک، اسپرم و جنین از اهمیت به سزایی برخوردارند. فریز تخمک، به عنوان روشی برای حفظ قدرت باروری بانوان در آینده استفاده می‌شود.
اگر قصد تشکیل خانواده را دارید ولی هنوز شرایط آن فراهم نیست، فریز تخمک می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات باروری شما را کاهش دهد. گرچه فریز تخمک به معنای تضمین بارداری نیست، ولی با توجه به اینکه تعداد و کیفیت تخمک با افزایش سن کاهش می‌یابد، این روش یک راه حل مفید برای حفظ تخمک‌های با کیفیت بانوان جوان است.
مطالعه مقاله چه زمانی باردار می‌شویم؟ همه چیز را درباره زمان دقیق بارداری اینجا بخوانید در وبلاگ ماماسلامت به شما توصیه می‌کنیم.