ماموگرافی عکس رادیوگرافی از سینه است که از آن برای تشخیص بیماری سرطان سینه استفاده می‌شود. اگر به دکتر زنان مراجعه کرده‌اید و این آزمایش را برایتان تجویز کرده اصلا استرس نگیرید، زیرا این یک آزمایش کاملا معمولی است که از یک سن مشخص باید به صورت سالانه انجام شود. توجه داشته باشید که این آزمایش یکی از مهم‌ترین آزمایش‌های چکاپ زنان است.
ماموگرافی چیست ؟
ماموگرافی در واقع استفاده از پرتوهای خفیف اشعه ایکس به منظور آزمایش بافت سینه است. این آزمایش برای شناسایی و تشخیص بیماری‌های سینه در زنانی انجام می‌شود که با ناهنجاری‌هایی از قبیل وجود درد پستان و فرو رفتگی نوک سینه مواجه شده اند.
البته آزمایش ماموگرافی به صورت دوره‌ای به منظور پیشگیری از ابتلا به سرطان سینه در زنان سالم بالای 40 الی 45 سال نیز انجام می‌شود. این آزمایش کمک می‌کند تومورهای احتمالی سرطان سینه و یا بی‌خطر همچنین کیست‌های بافت سینه پیش از اینکه قابل لمس و معاینه توسط پزشک یا خود فرد باشد تشخیص داده شوند.
این آزمایش وجود سرطان سینه را به طور قطعی تشخیص نمی‌دهد اما اگر نتایج این تست بیانگر احتمال وجود سرطان سینه در فرد باشد، بافت مشکوک جهت نمونه برداری به آزمایشگاه ارجاع داده می‌شود.
در نمونه برداری یا بیوپسی، بافت مشکوک به سرطان به وسیله یک سوزن مخصوص به منظور انجام آزمایشات میکروسکوپی خارج می‌شود.
این آزمایش برای مدت سی سال است که انجام می‌شود، ولی از پانزده سال اخیر با توسعه و پیشرفت تجهیزات تصویربرداری با اشعه ایکس، آزمایش ماموگرافی به طور دقیق‌تر وجود ناهنجاری‌های احتمالی در بافت سینه را تشخیص می‌دهد. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید درباره سرطان سینه به مقاله سرطان سینه در دوران شیردهی در وبسایت ماماسلامت مراجعه نمایید.
آزمایش ماموگرافی در دوران بارداری و شیردهی
انجام ماموگرافی در دوران بارداری منع خاصی ندارد چون از اشعه خفیف ایکس استفاده می شود. هر چند، به طور کلی انجام معاینه دوره‌ای در زمان بارداری به طور کلی توصیه نمی‌شود. با این حال در صورت معاینه و تشخیص توده ناهنجار و یا ناهنجاری ظاهری سینه، ممکن است پزشک تحت شرایط خاصی انجام آن را تجویز کند.
در طول دوران شیردهی، شیر جمع شده در غدد سینه، تراکم بافتی را افزایش می‌دهد که این امر ممکن است شناسایی ناهنجاری‌های احتمالی را دچار مشکل کند. عموما توصیه می‌شود انجام آن پس از سه ماه از پایان دوران شیردهی انجام شود.
هر چند اگر شما در سن بالای چهل سال هستید، باید با پزشک خود در خصوص انجام این آزمایش مشورت کنید چون ریسک ابتلا به سرطان پستان در این سن بالا می‌باشد.
ماموگرافی چگونه انجام می‌شود؟
قبل از شروع تصویربرداری، تکنسین به بیمار یک لباس مخصوص می دهد که از جلو گره می خورد و سینه‌ها را بر روی یک پلتفرم مخصوص در یونیت ماموگرافی قرار می‌دهد که توسط یک پدال پلاستیکی شفاف، فشرده می‌شوند سپس تکنسین به آرامی این فشار را افزایش می‌دهد.
فشرده سازی بافت سینه به منظور نازک شدن بافت سینه و کاهش پراکندگی اشعه ایکس و گسترش بافت به جهت مشاهده ناهنجاری‌های کوچک مخفی شده در بین لایه‌های بافت انجام می‌گیرد.
بیمار ممکن است مقدار کمی فشار یا ناراحتی احساس کند اما معمولا کوتاه است. در طول فرایند پزشک تصاویر را بررسی خواهد کرد و ممکن است از بیمار خواسته شود تا چندین بار پوزیشن خود را عوض کند.
اگر این عمل مخصوصا برای زنان زیر 50 سال که معمولا سینه‌های متراکم‌تر نسبت به زنان مسن‌تر دارند به طور مداوم اتفاق بیوفتد نباید باعث ناراحتی و یا وحشت شود.
اگر چیزی مشخص نباشد یا نیاز بیشتری به توجه داشته باشد عکس‌های اضافی که زوایای مختلف را نشان می‌دهند به کمک پزشک می‌آیند. بیمار باید در طول آزمایش بی‌حرکت بماند. حتی ممکن است از بیمار خواسته شود تا برای چند ثانیه، نفس خود را حبس کند. این کار موجب وضوح تصویر و جلوگیری از تاری آن می‌شود.
نکاتی که قبل از انجام ماموگرافی باید رعایت کرد؟
زمانی که قرار است برای انجام غربالگری ماموگرافی مراجعه نمایید، نباید از هیچ‌گونه کرم، عطر، لوسیون، پماد، پودر و غیره زیر بغل و بر روی سینه‌ها استفاده کنید، زیرا این مواد باعث می‌شود دقت نتایج آزمایش پایین بیاید.
بهترین زمان برای انجام آزمایش، هفته اول بعد از قاعدگی می باشد. اگر نزدیک به دوران قاعدگی هستید و یا در دوران پریودی به سر می برید بهتر است انجام آن را به زمان دیگری موکول نمایید.
اگر باردار یا شیرده هستید لازم است حتما به پزشک و مسئول انجام آزمایش اطلاع دهید، زیرا اگر به تازگی دوران شیردهی را گذرانده‌اید باید تا 3 ماه پس از آن برای انجام آزمایش صبر کنید.
در صورت ضرورت پزشک از روش‌های جایگزین مانند اولتراسوند استفاده می‌کند. بهتر است حداقل ۴۸ ساعت قبل از انجام این آزمایش سینه از مصرف مواد غذایی تند و یا مواد کافئین دار مانند قهوه و شکلات و ادویه‌جات تند، پرهیز نمایید.
مزایای آزمایش ماموگرافی
غربالگری ماموگرافی ریسک مرگ به علت سرطان سینه را کاهش می‌دهد و برای تشخیص انواع سرطان سینه، از جمله سرطان داکتال تهاجمی و لوبولار تهاجمی کاربردی است.
غربالگری ماموگرافی توانایی پزشک را در تشخیص تومورهای کوچک را بالا می برد. هنگامی که سرطان کوچک است، گزینه‌های درمانی بیشتری در دسترس هستند.
استفاده از غربالگری ماموگرافی احتمال تشخیص بافت‌های غیرطبیعی مجاری شیر را موسوم به کارسینوم داکتال درجا افزایش می دهد. هیچ اشعه ای پس از ماموگرافی در بدن بیمار باقی نمی‌ماند. پرتوهای ایکس معمولا هیچ عارضه جانبی به دنبال ندارند.
توصیه می کنیم از مقاله سونوگرافی آنومالی اسکن چیست و چه کاربردی دارد؟ در دانشنامه ماماسلامت بازدید نمایید.
عوارض ماموگرافی
افرادی بر این باورند که از عوارض ماموگرافی به دلیل اشعه ایکس، سرطان زا بودن آن می‌باشد، این باوری غلط است زیرا دوز اشعه در ماموگرافی بسیار پایین می باشد که حتی می شود آن را نادیده گرفت.
5 تا 15 ماموگرافی‌ها به انجام نوع تکمیلی آن و یا سونوگرافی سینه نیاز دارد که اغلب نتایج این بررسی‌های تکمیلی طبیعی می باشد، اگر یافته غیرطبیعی دیده شود بررسی های تکمیلی‌تر و یا نمونه برداری انجام می‌شود.
البته این نکته قابل توجه می باشد که سونوگرافی فقط روش بررسی تکمیلی می‌باشد و جایگزین ماموگرافی نیست و تنها برای معاینه قبل از 30سالگی سونوگرافی پیشنهاد می‌شود و به طور کلی منافع این روش بسیار بیشتر از خطر انجام آن می‌باشد.
آزمایش ماموگرافی چقدر زمان می‌برد؟
به طور کلی انجام تصویر برداری ماموگرافی تنها 10 دقیقه به طول می‌انجامد. با این حال کل فرایند آزمایش شامل انتظار و آماده شدن برای آزمایش و خارج شدن از محیط چیزی حدود سی دقیقه طول می کشد. با این حال زمان انجام این آزمایش به عوامل زیر بستگی دارد:
– مدت زمان نشستن در اتاق انتظار
– مدت زمان پر کردن فرم های پیش از انجام آزمایش
– مدت زمان آماده شدن و خارج کردن لباس برای آزمایش
– مدت زمانی که طول می‌کشد متخصص سینه‌های بیمار را در موقعیت درستی برای تصویربرداری قرار دهد.
– حصول اطمینان از عدم نیاز به تصویربرداری مجدد به دلیل نیفتادن تصویر کل بافته سینه‌ها.
تفسیر ماموگرافی چگونه انجام می‌شود؟
تصاویر یک آزمایش ماموگرافی می‌تواند در تشخیص توده یا رسوبات کلسیم، در سینه کمک کند. وجود توده نشانه سرطان نیست. این آزمایش همچنین می‌تواند کیست سینه و کیسه‌های پر شده با مایع را که ممکن است در طی دوره قاعدگی اتفاق بیفتد را به همراه هر نوع توده سرطانی یا غیر سرطانی تشخیص دهد.
یک سیستم تشخیصی جهانی برای خواندن ماموگرافی به نام BI-RADS یا سیستم گزارش تصویری و پایگاه داده تصویربرداری سینه وجود دارد. در این سیستم، هفت دسته از صفر تا شش وجود دارد. هر دسته توصیف می‌کند که آیا عکس‌های بیشتری مورد نیاز هستند و یا آیا یک منطقه احتمالا دارای یک توده خوش خیم (noncancerous) یا سرطانی است.
هر دسته دارای برنامه پیگیری خود است. اقدامات در طرح پیگیری ممکن است شامل جمع‌آوری تصاویر اضافی، ادامه آزمایشات منظم، قرار ملاقات برای پیگیری در شش ماه یا انجام بیوپسی باشد. در نهایت دکتر نتایج را بررسی کرده و مراحل بعدی را در طی یک جلسه ویزیت پیگیری توضیح می‌دهد.
انواع روش‌های انجام ماموگرافی
پیشرفتهای اخیر در این آزمایش شامل ماموگرافی دیجیتال، تشخیص به کمک کامپیوتر و توموسنتز سینه است.
ماموگرافی دیجیتال
ماموگرافی دیجیتال یا تمام رشتهFFDM نیز نامیده می شود. این سیستم‌ها شبیه به سیستم‌های دوربین‌های دیجیتال هستند و کارایی بالای آن‌ها منجر به تولید تصاویر بهتری با دوز کمتر تابش اشعه ایکس می‌شود. تصاویر سینه برای بررسی توسط رادیولوژیست و برای ذخیره طولانی مدت به رایانه منتقل می‌شود. تجربه بیمار در طول ماموگرافی دیجیتال شبیه به ماموگرافی معمولی است.
سیستم‌های تشخیص به کمک رایانه
سیستم‌های تشخیص به کمک رایانه یا CAD، تصاویر ماموگرافی دیجیتالی شده را به منظور یافتن توده که ممکن است نشان دهنده سرطان باشند، جستجو می‌کنند. این سیستم، این قسمت‌ها را بر روی تصاویر مشخص می‌کند و به رادیولوژیست هشدار می‌دهد که به دقت این ناحیه را ارزیابی کند.
ترموسنتز سینه
ترموسنتز سینه که به ماموگرافی سه بعدی (3-D) و ترموسنتز دیجیتال سینه نیز نامیده می‌شود، شکل پیشرفتهای از تصویربرداری سینه است که چندین تصویر از سینه از زوایای مختلف ثبت می نماید و آن را به صورت یک مجموعه تصویر سه بعدی بازسازی می نماید.
تصویربرداری سه بعدی سینه شبیه به توموگرافی کامپیوتری است که یک سری تکه‌های کوچک کنار هم جمع می‌شوند تا یک ساختار سه بعدی را ایجاد نمایند.
اگر چه دوز تابش در برخی سیستم‌های توموسنتز سینه اندکی بیشتر از دوز مورد استفاده در آزمایش ماموگرافی استاندارد است، اما مورد تایید FDA می‌باشد.
مزایای توموسنتز سینه
- تشخیص زود هنگام سرطان سینه که ممکن است در یک آزمایش ماموگرافی معمولی پنهان شده باشد.
- بیوپسی‌ها و آزمایش‌های اضافی کمتر
- احتمال بیشتر تشخیص تومورهای متعدد سینه
- تصاویر واضح‌تر از ناهنجاری‌های درون بافت متراکم سینه
- دقت بیشتر در مشخص کردن اندازه، شکل و محل ناهنجاری‌های سینه
فرق ماموگرافی و سونوگرافی چیست؟
سونوگرافی با امواج صوتی کار می‌کند و دارای خطا است. همچنین این روش نمی‌تواند رسوبات کلسیمی را نشان دهد. این رسوبات از اولین نشانه‌های ابتلا به سرطان سینه هستند. آزمایش ماموگرافی با اشعه ضعیف شده ایکس و امواج الکترومغناطیسی با کمترین میزان خطا آزمایش را انجام می شود.
اگر می خواهید درباره سونوگرافی و خطرات آن برای جنین اطلاعات بیشتری داشته باشید از مقاله خطر امواج الکترومغناطیس برای جنین چیست؟ در سایت ماماسلامت بازدید کنید.
موارد متداول استفاده از ماموگرافی چیست؟
آزمایش ماموگرافی به عنوان ابزار غربالگری برای تشخیص سرطان سینه در خانم‌هایی است که هیچ گونه علامتی از سرطان ندارند. همچنین، برای تشخیص بیماری‌های سینه در خانم‌هایی که علائمی مانند توده، درد، کم رنگ شدن پوست یا ترشح نوک سینه را تجربه می‌کنند، می‌تواند کاربردی باشد.
غربالگری ماموگرافی
آزمایش ماموگرافی در تشخیص زود هنگام سرطان‌های سینه نقش اساسی دارد، زیرا می‌تواند تغییرات سینه را طی سال‌ها نشان دهد، پیش از آنکه پزشک یا بیمار بتواند آن را حس کند.
طبق تحقیقات انجام شده، زنان بایستی از سن 40 سالگی این آزمایش را به صورت هر ساله انجام دهند. تحقیقات نشان می‌دهند که آزمایش های سالانه منجر به تشخیص زودرس سرطان سینه می‌شوند، زمانی که بیماری قابل درمان می‌باشد.
انستیتوی ملی سرطان (NCI) پیشنهاد می‌کند زنانی که به سرطان سینه مبتلا شده‌اند و یا زنانی که سابقه سرطان تخمدان در خانواده آن‌ها وجود دارد، بایستی در مورد شروع غربالگری پیش از 40 سالگی با پزشکشان مشورت کنند.
افرادی که با ریسک بالای ابتلا به سرطان سینه مواجه هستند، ممکن است علاوه بر ماموگرافی سالانه، نیاز به MRI نیز داشته باشند.
ماموگرافی تشخیصی
از این آزمایش برای ارزیابی بیمار با یافته‌های بالینی غیرطبیعی، مانند توده یا ترشحات نوک پستان که توسط بیمار یا پزشک یافت می‌شود، استفاده می‌کنند. ماموگرافی تشخیصی ممکن است بعد از آزمایش ماموگرافی غربالگری غیرطبیعی انجام شود تا ناحیه مربوط به تست غربالگری، ارزیابی شود.
محدودیت های ماموگرافی
آزمایش ماموگرافی در حال حاضر بهترین و دقیق ترین روش تشخیص سرطان سینه است. با این حال این آزمایش محدودیت‌های خاص خودش را دارد. به عنوان مثال، تشخیص وجود سرطان در این آزمایش هیچگاه قطعی نیست. دیگر محدودیت‌های این آزمایش شامل موارد زیر می‌شود:
نتایج مثبت کاذب
نتیجه مثبت کاذب زمانی اتفاق می‌افتد که آزمایش ماموگرافی به اشتباه وجود توده سرطانی را تایید می‌کند. این اشتباه در زنان جوان و به خصوص در دوران شیردهی و بارداری بیشتر رخ می‌دهد چون در سنین پایین‌تر بافت سینه‌ها متراکم‌تر است.
حدود نیمی از زنانی که در طول یک دوره ده ساله به طور منظم آزمایش ماموگرافی را انجام می‌دهند ممکن است حداقل یک بار با آزمایش مثبت کاذب مواجه شوند.
نتایج منفی کاذب
این نتیجه وجود توده سرطانی را به اشتباه تکذیب می‌کند. معمولا آزمایش ماموگرافی، از هر پنج مورد قطعی سرطان، ممکن است یک مورد را به اشتباه منفی تشخیص دهد.
اغراق احتمالی در نشان دادن نتایج
گاهی ممکن است نتیجه غربالگری ماموگرافی، وجود یک تومور را به اشتباه خطرناک تشخیص دهد و این امر باعث شود پزشک داروهایی برای بیمار تجویز کند که واقعا نیازی نیست. در نتیجه ممکن است برخی بیماران بی جهت تحت تاثیر عوارض دارودرمانی قرار گیرند در حالی که مصرف بعضی از این داروها برای آن‌ها نیازی نبوده است.
آزمایش ماموگرافی در سینه‌های دارای پروتز
در افرادی که عمل زیبایی افزایشی سینه یا ماموپلاستی افزایش انجام داده‌اند، آزمایش ماموگرافی باید با ملاحظات خاص و زیر نظر یک متخصص حرفه‌ای انجام شود.
به دلیل حساس بودن بافت پروتزی و امکان پاره شدن در هنگام این آزمایش سینه‌های دارای پروتز، باید قبل از شروع آن از پاره نبودن پروتز مطمئن شد زیرا که به خاطر فشار در طی آزمایش امکان پخش سیلیکون و آب نمک پروتز داخل سینه می‌باشد و در زمان کنار زدن پروتز برای ماموگرافی ممکن است احساس درد در فرد به وجود بیاید که زود تمام می‌شود.
بعد از انجام این آزمایش، احتمالی تغییر شکل و نرم شدن بافت پروتز وجود دارد. با این حال هیچ تضمینی در خصوص تغییر شکل پروتز در هر دو سینه پس از انجام آزمایش وجود ندارد.
در آخر توجه داشته باشید به منظور کاهش بروز خطاهای احتمالی در انجام آزمایش ماموگرافی پیشنهاد می‌شود حتما از مراکز معتبر با تکنسین‌های آموزش دیده و متبحر و مجهز به تکنولوژی‌های به روز استفاده کنید.
ماموگرافی چگونه انجام مبشه؟