هیسترکتومی یا برداشتن رحم یکی از روش‌های موثر برای درمان بیماری سرطان رحم یا فیبروم است. این روش جزء راهکار‌های تخصصی، برای درمان بسیاری از بیماری‌های مختلف: چون خونریزی غیرطبیعی رحمی مقاوم به درمان و سرطان رحم است و بسیاری از مشکلات مربوط به رحم را ازبین می‌برد. در این روش، بسیاری از اختلالات مربوط به رحم در زنان برطرف خواهد شد. این عمل معمولا برای بیمارانی که دچار مشکلات رحمی هستند، تجویز می‌شود. گروه ماماسلامت در ادامه به جنبه‌های بیشتری از عمل برداشتن رحم می‌پردازد.
عمل برداشتن رحم چیست؟
هیسترکتومی، عمل برداشتن رحم به تنهایی، یا رحم و تخمدان می‌باشد. در سال‌های اخیر به علت پیشرفت گزینه‌های درمانی، تعداد عمل هیسترکتومی کاهش پیدا کرده است.این نوع جراحی، یک روش کاملا ایمن و بی خطر است. اکثر خانم‌ها بعد از انجام این عمل، بدون هیچ عارضه‌ای بهبود پیدا می‌کنند. این روش، یک درمان بسیار موثر برای آدنومیوز، توده‌های فیبرومی و خونریزی‌های غیر طبیعی می‌باشد.
رحم و وظايف آن
رحم و وظایف آن
رحم عضو زایایی و نقش تولید مثل را بر عهده دارد و محل رشد جنین می‌باشد که در داخل لگن قرار دارد. تخمدان‌ها در دو طرف رحم واقع شده‌اند و واژن یک لوله‌ای است که از دهانه رحم شروع شده و به سطح بدن می‌رسد. قابل توجه است که هر ماه یک بار لایه داخلی رحم یا آندومتر ریزش کرده و خونریزی ماهیانه اتفاق می‌افتد. رحم دو وظیفه بر عهده دارد که عبارت است از:
نگه داشتن جنین و در واقع بارداری و سیکل‌های قاعدگی که هر ماه برای هر خانم ایجاد می‌شود. از زمانی که رحم به هر علت خارج می‌شود این دو مورد دیگر در آن خانم وجود نخواهد داشت. بدین معنا که بیمار دیگر قادر به بارداری نیست و اینکه عادت‌های ماهیانه فرد از بین می‌رود و مشکلی برایش پیش نمی‌آید. بسیاری از افراد از جراحی هیسترکتومی می‌ترسند و زمانی که می‌شنوند بایستی رحم آن‌ها خارج شود، ترس از پیری و از دست دادن احساسات زنانگی دارند هیچ کدام از این‌ها با در آوردن رحم به وجود نمی‌آید.
زمانی که متخصص زنان مجبور شود به هر علتی همراه با خارج نمودن رحم اقدام به خارج نمودن تخمدان‌ها نماید و خانم جوان باشد و قبل از سن یائسگی باشد در این زمان است عواملی همچون یائسگی، گر گرفتگی‌های بعد از عمل و کاهش میل جنسی ایجاد می‌شود. لازم به ذکر است تمام تلاش پزشک بر این است که تا قبل از بارداری و در سنین جوانی مجبور به در آوردن رحم یا جراحی هیسترکتومی نشوند و حفظ تخمدان‌ها و قابلیت فرزند آوری یکی از اولویت‌های مهم هر پزشکی است.
انواع هیستروکتومی چیست؟
هیسترکتومی توتال یا کامل:
معمول‌ترین نوع عمل خارج کردن رحم است که طی آن رحم و دهانه رحم به طور کامل برداشته می‌شود. تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ ممکن است برداشته شوند یا باقی بمانند.
هیسترکتومی ساب توتال یا جزئی:
در این نوع جراحی فقط بخش بالایی رحم خارج شده و دهانه رحم یا همان سرویکس در جای خود باقی می‌ماند. تخمدان‌ها ممکن است برداشته شوند یا باقی بمانند.
هیسترکتومی رادیکال:
در این نوع عمل، تمام رحم، دهانه رحم، بافت هر دو طرف دهانه رحم و بخش بالایی واژن خارج می‌شوند. این نوع جراحی اغلب برای درمان انواعی از سرطان‌ها مثل سرطان دهانه رحم انجام می‌شود. لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها ممکن است خارج شوند یا باقی بمانند.
سالپنگو اوفورکتومی:
نوعی عمل است که در آن، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ خارج شده و معمولاً همراه با هیسترکتومی انجام می‌شود. این روش می‌تواند یک‌طرفه باشد، که شامل برداشتن یک تخمدان و لوله فالوپ است، یا دوطرفه، به این معنی که جراح هر دو تخمدان و لوله‌های فالوپ را برمی‌دارد.
عمل هیسترکتومی واژینال چیست؟
عمل برداشتن واژینال روشی است که در آن رحم با جراحی از طریق واژن خارج می‌شود. اگر رحم تا حد زیادی بزرگ نشده باشد، ممکن است از روش واژینال (به جای شکمی) استفاده شود. در طول هیسترکتومی واژینال، جراح قبل از برداشتن رحم آن را از تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و واژن فوقانی و همچنین از رگ‌های خونی و بافت همبند که آن را پشتیبانی می‌کنند، جدا می‌کند. برداشتن رحم واژینال در مقایسه با نوع شکمی که در قسمت پایین شکم برش ایجاد می‌شود، مزایای زیر را دارد.
- نیاز به زمان کم بستری در بیمارستان
- کاهش هزینه‌ها
- بهبودی سریع‌تر
بااین‌حال اما، بسته به اندازه و شکل رحم یا دلیل نیاز به جراحی، ممکن است هیسترکتومی واژینال در فردی امکان‌پذیر نباشد. در این موارد پزشک در مورد سایر گزینه‌های جراحی مانند عمل خارج کردن رحم از شکم با شما صحبت خواهد کرد.
علت جراحی برداشتن رحم چیست؟
پزشکان به دلایل گوناگونی عمل هیسترکتومی را برای بیماران خود تجویز می‌کنند، از جمله:
- خونریزی شدید یا غیرطبیعی واژینال که با روش‌های درمانی دیگر کنترل و درمان نشده است.
- درد شدید قاعدگی که علی‌الرغم مصرف مسکن قابل‌تحمل نیست.
- لیومیوم یا فیبروم رحم که تومورهای غیر سرطانی محسوب می‌شوند.
- احساس درد شدید و غیرقابل‌کنترل در لگن
- ضعیف‌شدن عضلات و افتادگی رحم که به بی‌اختیاری ادرار یا ایجاد مشکل در حرکات روده منجر شده است.
- برای درمان سرطان رحم یا دهانه رحم و حذف ناهنجاری‌هایی که ممکن است به سرطان منجر شود.
- برای رفع هیپرپلازی، پولیپ‌های عودکننده رحم یا آدنومیوز.
عوارض و خطرات عمل برداشتن رحم یا هیسترکتومی
هیسترکتومی نیز همانند سایر جراحی‌های وسیع، با خطرات و عوارض خاصی همراه است. وقوع مرگ و میر طی 40 روز بعد از عمل، تقریبا بین 1 الی 6 نفر از هر هزار بیماری است که به علل خوش خیم تحت این نوع جراحی قرار می‌گیرند. این آمار در میان بیمارانی که به دلیل سرطان و فیبروئید هیسترکتومی انجام داده‌اند یا مادران باردار به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد.
در اینجا به برخی از خطرات و عوارض ناشی از هیسترکتومی اشاره می شود:
1.خونریزی داخلی
خطر خونریزی (خونریزی شدید) در تمام جراحی‌های وسیع از جمله هیسترکتومی وجود دارد. بنابراین، امکان انتقال خون برای درمان بیمارانی که مقدار زیادی خون از دست داده‌اند، باید فراهم شود.
2.آسیب به تخمدان‌ها
اوفروکتومی ناخواسته منجر به نارسایی تخمدان یا یائسگی زودرس خواهد شد. در بسیاری از موارد هنگام برداشتن رحم، علی رغم اینکه هیچ برنامه قبلی برای برداشتن تخمدان‌ها وجود ندارد، ممکن است یک یا هر دو تخمدان برداشته شود. همین امر منجر به بروز یائسگی زودرس حدودا 3 سال پیش از سن یائسگی خواهد شد. برداشتن تخمدان‌ها موجب کاهش شدید سطح استروژن شده و لذا اثر محافظتی استروژن در برابر بیماری‌های قلبی عروقی و استخوانی از بین می‌رود. هیسترکتومی با افزایش میزان بیماری قلبی و پوکی استخوان همراه است.
3.کیست خوش خیم تخمدان
در بسیاری موارد بعد از هیسترکتومی، کیست‌های خوش خیم تخمدانی ایجاد می‌شوند.
4.آسیب به حالب
لوله باریکی که ادرار را از کلیه به مثانه می‌برد، میزنای یا حالب نام دارد، احتمال بروز آسیب به این بخش از بدن در طی هیسترکتومی حدود 1٪ است. اندام‌های شکمی دیگر از جمله مثانه یا روده نیز در معرض آسیب هستند و آسیب وارده به آن‌ها موجب عفونت یا بی اختیاری خواهد شد. اگرچه در برخی موارد آسیب‌های وارد شده بعد از هیسترکتومی بهبود می‌یابد، اما شرایطی نیز وجود دارد که بهبودی حاصل نمی‌شود. در این صورت بیمار باید تا مدتی از کیسه کاتتر (دفع ادرار) یا کیسه کولوستومی (دفع مدفوع) استفاده کند و این روال تا زمان جراحی بعدی روی اندام آسیب دیده ادامه دارد.
5.تأثیر بر زندگی زناشویی
در اغلب بیمارانی که به دلیل مشکلات خوش خیم تحت هیسترکتومی قرار می‌گیرند، درد لگنی کمتر بوده و زندگی زناشویی کیفیت بهتری خواهد داشت. در این میان عده‌ای از بدتر شدن روابط جنسی خود شکایت دارند. هیسترکتومی که به علت عامل بدخیم انجام می‌شود معمولاً بسیار گسترده‌تر بوده و عوارض جانبی شدید‌تری دارند که گاهاً با تاثیر منفی بر زندگی زناشویی همراه است.
6.عفونت
هیسترکتومی نیز مانند هر نوع جراحی دیگری با خطر عفونت، مانند عفونت ادراری یا عفونت در محل جراحی همراه است. اکثر عفونت‌ها شدید نیستند و به راحتی با یک دوره آنتی بیوتیک درمان می‌شوند.
7.ترومبوز (لخته خون)
خطر ابتلا به ترومبوز در افرادی که سابقۀ جراحی و آمبولی دارند، بیشتر است. در صورت وقوع ترومبوز، بیمار باید راه برود و نیز داروهای رقیق کننده خون برای کاهش خطر تشکیل لخته، تجویز می‌گردد.
8.آسیب به عصب
این وضعیت بیمار را به شدت تضعیف و ناتوان می‌سازد اما خوشبختانه بسیار نادر است و تنها در 0/2 الی 2 درصد بیمارانی که هیسترکتومی یا اعمال جراحی بزرگ لگنی انجام داده‌اند، رخ می‌دهد.
9.پارگی کاف واژن
این عارضه در کمتر از 4 مورد از هر 100 بیمار رخ می‌دهد، اما معمولا در هیسترکتومی لاپاروسکوپی کامل نسبت به هیسترکتومی واژینال با کمک لاپاروسکوپی (هیسترکتومی واژنی) بیشتر اتفاق می‌افتد. پایین‌ترین میزان پارگی کاف واژن (فشمت بالای واژن) مربوط به هیسترکتومی واژینال (0/08 درصد) است.
10.عوارض بیهوشی
عوارض جدی بیهوشی بسیار به ندرت و تقریبا در 1 مورد از هر 10000 بیماری که بیهوشی عمومی گرفته‌اند، مشاهده می‌شود. خطر نوروپاتی (اختلال عصبی)، آلرژی و مرگ از عوارض بیهوشی هستند. بیماران دارای تناسب اندام معمولا کمتر در معرض خطر عوارض پس از بیهوشی قرار دارند. سیگار کشیدن، اضافه وزن و عفونت های قلبی/ ریوی خطر عوارض بیهوشی را افزایش می‌دهند.
11.افسردگی
برخی بانوان از آنجا که احساس می‌کنند بعد از هیسترکتومی قابلیت تولید مثل و یا حتی بخش مهمی از شخصیت زنانه خود را از دست داده‌اند، دچار افسردگی می شوند.
نتیجه گیری
جراحی هیسترکتومی یکی از روش‌های موثر برای درمان برخی از بیماری‌های موجود در ناحیه رحم بانوان است. در این روش، با برداشتن رحم از بدن بیمار، بسیاری از بیماری‌ها همچون خونریزی های غیرطبیعی رحمی، یا فیبروم و ادنومیوز درمان می‌شوند.
به‌طور کلی هیسترکتومی واژینال، هیسترکتومی شکم و هیسترکتومی لاپاراسکوپی جزء متداول‌ترین روش‌های این جراحی به‌شمار می‌شود. در اکثر موارد پزشکان به عنوان آخرین تدابیر درمانی این روش را برای بیمار انتخاب می‌کنند.