فهرست مطالب:
هیسترکتومی یا برداشتن رحم یکی از روش‌های موثر برای درمان بیماری سرطان رحم یا فیبروم است. این روش جزء راهکار‌های تخصصی، برای درمان بسیاری از بیماری‌های مختلف: چون خونریزی غیرطبیعی رحمی مقاوم به درمان و سرطان رحم است و بسیاری از مشکلات مربوط به رحم را ازبین می‌برد. در این روش، بسیاری از اختلالات مربوط به رحم در زنان برطرف خواهد شد. این عمل معمولا برای بیمارانی که دچار مشکلات رحمی هستند، تجویز می‌شود. گروه ماماسلامت در ادامه به جنبه‌های بیشتری از عمل برداشتن رحم می‌پردازد.
هیسترکتومی چیست؟
هیسترکتومی، عمل برداشتن رحم به تنهایی، یا رحم و تخمدان می‌باشد. در سال‌های اخیر به علت پیشرفت گزینه‌های درمانی، تعداد عمل هیسترکتومی کاهش پیدا کرده است. هیسترکتومی، یک روش کاملا ایمن و بی خطر است. اکثر خانم‌ها بعد از انجام این عمل، بدون هیچ عارضه‌ای بهبود پیدا می کنند. این روش، یک درمان بسیار موثر برای آدنومیوز، توده‌های فیبرومی و خونریزی‌های غیر طبیعی می‌باشد.
رحم و وظایف آن
رحم عضو زایایی و نقش تولید مثل را بر عهده دارد و محل رشد جنین می‌باشد که در داخل لگن قرار دارد. تخمدان‌ها در دو طرف رحم واقع شده‌اند و واژن یک لوله‌ای است که از دهانه رحم شروع شده و به سطح بدن می‌رسد. قابل توجه است که هر ماه یک بار لایه داخلی رحم یا آندومتر ریزش کرده و خونریزی ماهیانه اتفاق می‌افتد. رحم دو وظیفه بر عهده دارد که عبارت است از:
نگه داشتن جنین و در واقع بارداری و سیکل‌های قاعدگی که هر ماه برای هر خانم ایجاد می‌شود. از زمانی که رحم به هر علت خارج می‌شود این دو مورد دیگر در آن خانم وجود نخواهد داشت. بدین معنا که بیمار دیگر قادر به بارداری نیست و اینکه عادت‌های ماهیانه فرد از بین می‌رود و مشکلی برایش پیش نمی‌آید. بسیاری از افراد از جراحی هیسترکتومی می‌ترسند و زمانی که می‌شنوند بایستی رحم آن‌ها خارج شود، ترس از پیری و از دست دادن احساسات زنانگی دارند هیچ کدام از این‌ها با در آوردن رحم به وجود نمی‌آید.
زمانی که متخصص زنان مجبور شود به هر علتی همراه با خارج نمودن رحم اقدام به خارج نمودن تخمدان‌ها نماید و خانم جوان باشد و قبل از سن یائسگی باشد در این زمان است عواملی همچون یائسگی، گر گرفتگی‌های بعد از عمل و کاهش میل جنسی ایجاد می‌شود.
لازم به ذکر است تمام تلاش پزشک بر این است که تا قبل از بارداری و در سنین جوانی مجبور به در آوردن رحم یا جراحی هیسترکتومی نشوند و حفظ تخمدان‌ها و قابلیت فرزند آوری یکی از اولویت‌های مهم هر پزشکی است.
انواع هیستروکتومی چیست؟
- هیسترکتومی توتال یا کامل:
معمول‌ترین نوع هیستروکتومی است که طی آن رحم و دهانه رحم به طور کامل برداشته می‌شود. تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ ممکن است برداشته شوند یا باقی بمانند.
- هیسترکتومی ساب توتال یا جزئی:
در این نوع هیستروکتومی فقط بخش بالایی رحم خارج شده و دهانه رحم یا همان سرویکس در جای خود باقی می‌ماند. تخمدان‌ها ممکن است برداشته شوند یا باقی بمانند.
- هیسترکتومی رادیکال:
در هیستروکتومی رادیکال تمام رحم، دهانه رحم، بافت هر دو طرف دهانه رحم و بخش بالایی واژن خارج می‌شوند. این نوع هیسترکتومی اغلب برای درمان انواعی از سرطان‌ها مثل سرطان دهانه رحم انجام می‌شود. لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها ممکن است خارج شوند یا باقی بمانند.
- سالپنگو اوفورکتومی:
نوعی عمل است که در آن، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ خارج شده و معمولاً همراه با هیستروکتومی انجام می‌شود. این روش می‌تواند یک‌طرفه باشد، که شامل برداشتن یک تخمدان و لوله فالوپ است، یا دوطرفه، به این معنی که جراح هر دو تخمدان و لوله‌های فالوپ را برمی‌دارد.
علت جراحی هیسترکتومی چیست؟
پزشکان به دلایل گوناگونی عمل هیستروکتومی را برای بیماران خود تجویز می‌کنند، از جمله:
- خونریزی شدید یا غیرطبیعی واژینال که با روش‌های درمانی دیگر کنترل و درمان نشده است.
- درد شدید قاعدگی که علی‌الرغم مصرف مسکن قابل‌تحمل نیست.
- لیومیوم یا فیبروم رحم که تومورهای غیر سرطانی محسوب می‌شوند.
- احساس درد شدید و غیرقابل‌کنترل در لگن
- ضعیف‌شدن عضلات و افتادگی رحم که به بی‌اختیاری ادرار یا ایجاد مشکل در حرکات روده منجر شده است.
- برای درمان سرطان رحم یا دهانه رحم و حذف ناهنجاری‌هایی که ممکن است به سرطان منجر شود.
- برای رفع هیپرپلازی، پولیپ‌های عودکننده رحم یا آدنومیوز
چسبندگی رحم چیست؟
عوارض و خطرات عمل برداشتن رحم یا هیسترکتومی
هیسترکتومی نیز همانند سایر جراحی های وسیع، با خطرات و عوارض خاصی همراه است.
وقوع مرگ و میر طی 40 روز بعد از عمل، تقریبا بین 1 الی 6 نفر از هر هزار بیماری است که به علل خوش خیم تحت هیستروکتومی قرار می‌گیرند. این آمار در میان بیمارانی که به دلیل سرطان و فیبروئید هیسترکتومی انجام داده‌اند یا مادران باردار به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد.
بیماران باید حداقل به مدت پنج روز بعد از هیستروکتومی شکمی و حداکثر سه روز بعد از عمل برداشتن رحم، لاپاروسکوپی و واژینال در بیمارستان بستری شوند. بهبودی کامل بعد از این
در اینجا به برخی از خطرات و عوارض ناشی از هیسترکتومی اشاره می شود:
1.خونریزی داخلی
خطر خونریزی (خونریزی شدید) در تمام جراحی های وسیع از جمله هیسترکتومی وجود دارد. بنابراین، امکان انتقال خون برای درمان بیمارانی که مقدار زیادی خون از دست داده‌اند، باید فراهم شود.
2.آسیب به تخمدان‌ها
اوفروکتومی ناخواسته منجر به نارسایی تخمدان یا یائسگی زودرس خواهد شد.
در بسیاری از موارد هنگام عمل برداشتن رحم، علی رغم اینکه هیچ برنامه قبلی برای برداشتن تخمدان‌ها وجود ندارد، ممکن است یک یا هر دو تخمدان برداشته شود. همین امر منجر به بروز یائسگی زودرس حدودا 3 سال پیش از سن یائسگی خواهد شد. برداشتن تخمدان‌ها موجب کاهش شدید سطح استروژن شده و لذا اثر محافظتی استروژن در برابر بیماری‌های قلبی عروقی و استخوانی از بین می‌رود. هیستروکتومی با افزایش میزان بیماری قلبی و پوکی استخوان همراه است.
3.کیست خوش خیم تخمدان
در بسیاری موارد بعد از عمل برداشتن رحم، کیست‌های خوش خیم تخمدانی ایجاد می‌شوند.
4.آسیب به حالب
لوله باریکی که ادرار را از کلیه به مثانه می‌برد، میزنای یا حالب نام دارد، احتمال بروز آسیب به این بخش از بدن در طی هیستروکتومی حدود 1٪ است. اندام‌های شکمی دیگر از جمله مثانه یا روده نیز در معرض آسیب هستند و آسیب وارده به آن‌ها موجب عفونت یا بی اختیاری خواهد شد. اگرچه در برخی موارد آسیب‌های وارد شده بعد از هیسترکتومی بهبود می‌یابد، اما شرایطی نیز وجود دارد که بهبودی حاصل نمی‌شود. در این صورت بیمار باید تا مدتی از کیسه کاتتر (دفع ادرار) یا کیسه کولوستومی (دفع مدفوع) استفاده کند و این روال تا زمان جراحی بعدی روی اندام آسیب دیده ادامه دارد.
5.تأثیر بر زندگی زناشویی
در اغلب بیمارانی که به دلیل مشکلات خوش خیم تحت هیستروکتومی قرار می‌گیرند، درد لگنی کمتر بوده و زندگی زناشویی کیفیت بهتری خواهد داشت. در این میان عده‌ای از بدتر شدن روابط جنسی خود شکایت دارند. هیسترکتومی که به علت عامل بدخیم انجام می‌شود معمولاً بسیار گسترده‌تر بوده و عوارض جانبی شدید‌تری دارند که گاهاً با تاثیر منفی بر زندگی زناشویی همراه است.
.6عفونت
هیستروکتومی نیز مانند هر نوع جراحی دیگری با خطر عفونت، مانند عفونت ادراری یا عفونت در محل جراحی همراه است. اکثر عفونت‌ها شدید نیستند و به راحتی با یک دوره آنتی بیوتیک درمان می‌شوند.
.7ترومبوز (لخته خون)
خطر ابتلا به ترومبوز در افرادی که سابقۀ جراحی و آمبولی دارند، بیشتر است. در صورت وقوع ترومبوز، بیمار باید راه برود و نیز داروهای رقیق کننده خون برای کاهش خطر تشکیل لخته، تجویز می‌گردد.
- آسیب به عصب
این وضعیت بیمار را به شدت تضعیف و ناتوان می‌سازد اما خوشبختانه بسیار نادر است و تنها در 0/2 الی 2 درصد بیمارانی که هیستروکتومی یا اعمال جراحی بزرگ لگنی انجام داده‌اند، رخ می‌دهد.
9.پارگی کاف واژن
این عارضه در کمتر از 4 مورد از هر 100 بیمار رخ می‌دهد، اما معمولا در هیسترکتومی لاپاروسکوپی کامل نسبت به هیستروکتومی واژینال با کمک لاپاروسکوپی (هیسترکتومی واژنی) بیشتر اتفاق می‌افتد. پایین‌ترین میزان پارگی کاف واژن (قسمت بالای واژن) مربوط به هیسترکتومی واژینال (0/08 درصد) است.
10.عوارض بیهوشی
عوارض جدی بیهوشی بسیار به ندرت و تقریبا در 1 مورد از هر 10000 بیماری که بیهوشی عمومی گرفته‌اند، مشاهده می‌شود. خطر نوروپاتی (اختلال عصبی)، آلرژی و مرگ از عوارض بیهوشی هستند. بیماران دارای تناسب اندام معمولا کمتر در معرض خطر عوارض پس از بیهوشی قرار دارند. سیگار کشیدن، اضافه وزن و عفونت های قلبی/ ریوی خطر عوارض بیهوشی را افزایش می‌دهند.
11.افسردگی
برخی بانوان از آنجا که احساس می‌کنند بعد از هیسترکتومی قابلیت تولید مثل و یا حتی بخش مهمی از شخصیت زنانه خود را از دست داده‌اند، دچار افسردگی می شوند.
چه زمانی فرد به مجبور به برداشتن رحم می‌شود؟
در صورتی که بیمار مشکلاتی نظیر ذیل را داشته باشد در این زمان مجبور به برداشتن رحم یا عمل هیسترکتومی می‌شود که عبارت است از:
فیبروم رحمی
فیبروم رحم یک توده غیر سرطانی است که معمولا در دیواره رحم به وجود می‌آید و گاهی این بیماری می‌تواند بدون علامت بوده و گاهی با علائمی همچون درد و خونریزی شدید همراه باشد.
افتادگی رحم
افتادگی رحم یکی از مشکلاتی است که در اثر عوامل متعددی ایجاد می‌شود، معمولا این بیماری به دلیل افزایش سن، اضافه وزن، زایمان‌های طبیعی متعدد، مشکلات روده و مثانه و مشکلات لگن ایجاد می‌شود.
اندومتریوز
اندومتریوز یک بیماری است که به دلیل رشد بافت تشکیل دهنده رحم بر روی تخمدان‌ها می‌باشد. این بیماری می‌تواند موجب درد‌های شدید و خونریزی‌های پس از دوره قاعدگی شود.
آدندومیوز
آدنومیوز به دلیل رشد نامناسب بافت تشکیل دهنده رحم می‌باشد و این بیماری هم می‌تواند موجب درد و خونریزی‌های شدید شود.
سرطان‌ها
در صورت ابتلا به سرطان بهترین روش درمانی خارج نمودن رحم یا عمل هیستروکتومی می‌باشد. در طی این عمل ممکن است تخمدان‌ها نیز برداشته شوند. برداشتن تخمدان‌ها در طی هیسترکتومی بستگی به دلیل انجام این جراحی دارد. تخمدان‌ها در طی جراحی ممکن است برای کاهش ریسک سرطان برداشته شوند. با این وجود، زنانی که هنوز دچار یائسگی نشده‌اند، ترشح هورمون استروژن را نیز از دست خواهند. این هورمون در محافظت در برابر بیماری قلبی و پوکی استخوان در زنان موثر است.
مطالعات اخیر نشان داده‌اند که تنها برداشتن لوله‌های رحمی به همراه حفظ تخمدان‌ها می‌تواند ریسک شایع‌ترین نوع سرطان تخمدان را کاهش دهد که معمولا از لوله‌های رحمی شروع می‌شود.
نتیجه گیری
جراحی هیسترکتومی یکی از روش‌های موثر برای درمان برخی از بیماری‌های موجود در ناحیه رحم بانوان است. در این روش، با برداشتن رحم از بدن بیمار، بسیاری از بیماری‌ها همچون خونریزی های غیرطبیعی رحمی، یا فیبروم و ادنومیوز درمان می‌شوند.
به‌طور کلی هیستروکتومی واژینال، شکم و لاپاراسکوپی جزء متداول‌ترین روش‌های این جراحی به‌شمار می‌شود. در اکثر موارد پزشکان به عنوان آخرین تدابیر درمانی این روش را برای بیمار انتخاب می‌کنند.