واکسن های دوران بارداری، نه تنها در سلامت شما نقش مهمی دارد، بلکه در سلامت نوزاد شما نیز تاثیر بسزایی خواهد دارد. ماما سلامت معتقد است ایمنی شما، اولین سد دفاعی فرزندتان در مقابل برخی بیماری‌‌های خطرناک است. بهترین تصمیم، انجام واکسیناسیون پیش از بارداری برای سلامت مادر باردار است، اما اگر این امکان برای شما وجود نداشته، لازم است بدانید برخی از واکسن ها را در دوران بارداری نیز می توانید دریافت کنید.
واکسن چیست؟
واکسن یکی از راه های پیشگیری از بیماری ها است که برای تحریک سیستم ایمنی بدن و به منظور مبارزه با باکتری ها و ویروس ها تزریق می‌شود.
به طور کلی واکسن ها را می توان به سه دسته کلی تقسیم بندی کرد:
- واکسن های حاوی ویروس کشته شده
- واکسن های حاوی ویروس زنده
- واکسن های حاوی توکسوئید ها یعنی پروتئین هایی با ساختار شیمیایی تغییر یافته
واکسیناسیون در دوران بارداری برچه اساسی انجام می شود؟
بهترین زمان برای مشاوره با پزشک در مورد واکسینه کردن، پیش از بارداری است. تزریق برخی از واکسن های دوران بارداری خطر بروز ناهنجاری های مختلف در رابطه با رشد جنین را افزایش دهند. به گفته برخی از پزشکان، تزریق برخی واکسن ها مانند آنفولانزا در دوران بارداری با هدف افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن توصیه می شود.
تزریق واکسن سرما خوردگی با هدف جلوگیری از ابتلا نوزاد به سرما خوردگی در طول شش ماهه نخست زندگی و افزایش شدید درجه حرارت بدن مادر در طول دوران بارداری توصیه می شود. دیگر واکسن های دوران بارداری نیز وجود دارند که تزریق شان در طول این دوران بلامانع است و پزشک با توجه به شرایط بدنتان آن ها را تجویز خواهد کرد.
با این وجود، اگر پس از تزریق واکسنی که با ویروس زنده تولید شده، متوجه شدید باردارید، نگران نشوید، اما بالافاصله با پزشک تان مشورت کنید. اگر تصمیم گرفته اید باردار شوید، باید 28 روز پس از تزریق واکسن برای باردار شدن اقدام کنید. پزشکان معتقدند اگر به طور مثال به یاد نیاوردید که واکسن آبله مرغان تزریق کرده اید یا نه، به احتمال زیاد در مقابل آن ایمن هستید.
دست کم نیمی از افرادی که زمان تزریق واکسن آبله مرغان به بدن شان را فراموش کرده اند در مقابل این بیماری مصون هستند. پزشک برای اطمینان یافتن از مصون بودن بدن تان آزمایش خون تجویز می کند. اگر به این بیماری مبتلا شده اید بدن تان پس از تزریق immune globulin در طول 96 ساعت ایمن می شود.
ابتلا به بیماری سیاه سرفه به شدت در حال افزایش است. این بیماری می تواند برای نوزادانی که به طور کامل ایمن نشده اند و هنوز نوبت سوم واکسن شان در شش ماهگی را دریافت نکرده اند، خطرناک باشد. اگر باردار هستید و هنوز این واکسن را تزریق نکرده اید با پزشک تان مشورت کنید.
. سه ماهه سوم بارداری! مراقبت ها و مشکلات در سه ماهه آخر بارداری
آیا واکسن های دوران بارداری ایمن و بی‌خطرند؟
همه واکسن ها از نظر ایمنی توسط انجمن غذا و دارو مورد آزمایش قرار می‌گیرند. کلیه واکسن ها از نظر استریل بودن و کارایی و بی ضرر بودن کنترل می‌شوند و مرکز مبارزه با بیماری های ایمنی کلیه واکسن ها را در طول مدت استفاده مورد پایش قرار می‌دهد. ممکن است بعضی از مردم به برخی از اجزای واکسن حساسیت داشته باشند (به عنوان مثال حساسیت به تزریق واکسن آنفلوآنزا به دلیل کشت روی تخم‌مرغ). این افراد قبل از واکسیناسیون در بارداری باید با پزشک معالج مشورت نمایند.
آیا واکسیناسیون در بارداری به جنین آسیب می رساند؟
تعدادی از واکسن ها بخصوص آن ها که از ویروس زنده تهیه شده اند نباید به زنان باردار تزریق شوند، زیرا ممکن است این واکسن ها برای جنین مشکل‌آ فرین باشند. بعضی از واکسن ها می توانند به زنان باردار در سه ماهه دوم یا سوم بارداری تزریق شوند، ولی عده‌ای معتقدند بهتر است واکسیناسیون بارداری حداقل سه ماه قبل از تولد یا بلافاصله بعد از تولد صورت گیرد.
واکسن هایی که شما طی دوران بارداری دریافت می کنید، نه تنها در سلامت شما نقش مهمی دارد، بلکه در سلامت نوزاد شما نیز تاثیر بسزایی خواهد داشت. ایمنی شما، خط اول دفاعی فرزندتان در مقابل برخی بیماری های خطرناک است. بهترین تصمیم، انجام واکسیناسیون پیش از بارداری است، اما اگر این امکان برای شما وجود نداشته، لازم است بدانید برخی از واکسن ها را در دوران بارداری نیز می توانید تزریق کنید.
. آمپول روگام چیست؟ در چه مواردی باید تزریق شود؟
کدام یک از واکسن های دوران بارداری خطرناک است؟
واکسن ها به‌طور کلی به سه گروه تقسیم بندی می‌شود، واکسن های حاوی ویروس زنده، واکسن های حاوی ویروس کشته شده و واکسن های حاوی توکسوئید ها یعنی پروتئین هایی با ساختار شیمیایی تغییر یافته اند. این واکسن ها بی خطر و استخراج شده از باکتری ها است.
از میان این انواع واکسن ها، زنان باردار نباید واکسن های ویروس زنده مانند واکسن سرخک، اوریون، سرخجه و آبله مرغان را تزریق کنند، زیرا این واکسن ها می تواند خطراتی را برای جنین به وجود بیاورد. اما تزریق واکسن های حاصل از ویروس کشته شده مانند واکسن آنفلوانزا و واکسن توام کزاز، دیفتری در دوران بارداری بی خطر است. با این وجود قبل از زدن هر واکسنی حتما با پزشک متخصص زنان یا مامای خود مشورت کنید.
واکسن های دوران بارداری و مجاز برای مادران کدام است؟
برخی از واکسن های دوران بارداری برای خانم ها قابل دریافت هستند. این واکسن ها شامل موارد زیر است: واکسیناسیون روتین شامل واکسن آنفلوآنزای غیر فعال، دیفتری، کزاز و هپاتیت ب در دوران بارداری بی خطر است.
واکسن آنفلوآنزا
ویروس آنفلوآنزا باعث مرگ هزاران نفر در جهان به طور سالیانه می شود. بیماری آنفلوآنزا به طور کلاسیک با تب، سوزش گلو، درد عضلانی و سردرد تظاهر می کند که این علائم حداقل دو تا سه روز ادامه خواهند داشت. ویروس آنفلوآنزا می تواند در تمام گروه های سنی بیماری ایجاد کند اما شمار موارد بستری و مرگ ناشی از آن در افرادی که در معرض خطر ابتلا به عوارض آنفلوآنزا هستند بیشتر است. از جمله این افراد زنان باردارند.
بر این اساس کمیته ایمن سازی توصیه کرده است که در طول فصل ابتلا به آنفلو آنزا تمام زنان باردار در سه ماهه دوم و سوم بارداری با واکسن آنفلوآنزای غیر فعال واکسینه شوند. به علاوه زنان باردار مبتلا به بیماری خاص مانند دیابت، بیماری های قلبی و عروقی، آسم یا نقص دستگاه ایمنی باید صرف نظر از زمان بارداری یا فصل واکسینه شوند.
توصیه شده است که تمام زنان باردار که در فصل آنفلوآنزا هستند فقط از فرم غیر فعال واکسن استفاده کنند. به نظر می رسد واکسیناسیون با واکسن آنفلوآنزای غیر فعال برای زنان و جنین آن ها بی خطر باشد. در تحقیقات انجام شده هیچ عارضه ای به دنبال واکسیناسیون آنفلوآنزا برای زنان باردار و جنین آن ها مشاهده نشده است. تزریق این واکسن به سن بارداری ارتباطی ندارد و به صورت عضلانی تزریق می‌شود.
واکسن دیفتری و کزاز (واکسن دوگانه)
هر چند امروزه کزار و دیفتری در بسیاری از کشور های پیشرفته مانند ایالات متحده، کمتر به چشم می خورد اما هنوز هم سالیانه مواردی از ابتلا به آن ها گزارش می شود. واکسن دو گانه اثر محافظتی در برابر هر دو بیماری دارد.
بیماری کزاز به دنبال آلودگی زخم های عمیق یا حتی بریدگی های جزئی پوست با باکتری به نام کلستریدیوم تتانی ایجاد می شود. باکتری نام برده نوروتوکسینی تولید می کند که نتیجه آن سفتی غیر قابل کنترل عضله ناحیه فک و گردن است یا اصطلاحا قفل شدن دندان ها است.
به دنبال آن سفتی و سختی عمومی کل عضلات بدن اتفاق خواهد افتاد و در نهایت به فلج عضلات تنفسی و مرگ می انجامد. احتمال وقوع مرگ به دنبال ابتلا به کزاز در افرادی که واکسینه نشده اند با آن ها که دوز یادآور واکسن را دریافت نکرده اند در دو سال گذشته 25 درصد بوده است.
دیفتری عفونت دستگاه تنفسی فوقانی است که به طور معمول لوزه ها و حلق را گرفتار می کند اما می تواند حنجره و لایه مخاطی بینی را هم درگیر کند. به دنبال ابتلا به این بیماری در بیشتر بیماران عوارضی مثل نوریت یا التهاب رشته های عصبی و میوکاردیت التهاب ماهیچه قلب پیش می آید.
میزان مرگ و میر بیماران در میان افرادی که علیه دیفتری واکسینه نشده اند 5 تا 10 درصد است. واکسیناسیون بارداری که تزریق توکسوئید دیفتری و کزاز را در زنانی که قبلا واکسینه شده اند اما در طول 10 سال گذشته دوز یاد آور را دریافت نکرده اند باید که در هفته 28 بارداری انجام شود.
هر چند شواهد چندانی مبنی بر ناهنجاری زا بودن واکسن دوگانه بزرگسالان وجود ندارد اما بهتر است در زنان بارداری که دوز اولیه واکسن دوگانه را دریافت نکرده اند برنامه واکسیناسیون بارداری آن ها تا سه ماهه دوم به تعویق انداخته شود تا خطر آسیب های احتمالی به حداقل برسد.
واکسن هپاتیت B
از آنجا که واکسیناسیون هپاتیت ب در نوزادان از سال 1991 در برنامه واکسیناسیون اجباری در ایران قرار گرفته است، بنابر این بیش از 80 درصد موارد عفونت هپاتیت B در بزرگسالان مشاهده می شود. واکسن هپاتیت B شامل اجزای غیر بیماری زای آنتی ژن سطحی ویروس هپاتیت B است. در نتیجه خطری جنین مادران را تهدید نمی کند.
به علاوه اکیدا توصیه شده است که زنان باردار در معرض خطر ابتلا به عفونت هپاتیت B، حتما واکسن آن را دریافت کنند. اگر سری واکسیناسیون بارداری هپاتیت، قبل از باردار شدن آغاز شده باشد، می‌توان تزریق آن را در دوران بارداری ادامه داد.
اگر همسر خانمی دچار بیماری هپاتیت B باشد، این خانم در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارد و باید قبل و بعد از مواجهه با ویروس، 3 دوز واکسن عضلانی را در ماه های صفر، يك و ۶ تزریق کند. بعد از مواجهه با ویروس، علاوه بر واکسن هپاتیت B باید پادتن های اختصاصی ضد هپاتیت B هم دریافت شود.
. محاسبه هفته های بارداری موضوعی با اهمیت یا بی اهمیت
سایر واکسن های دوران بارداری
واکسن های متعددی برای استفاده در کودکان و بزرگسالان توصیه شده اند که البته ایمنی مصرف آن ها در دوران بارداری ثابت نشده است. این واکسن ها از واکسن های دوران بارداری محسوب نمی شوند و تجویز آن ها در دوران بارداری توصیه نمی شود عبارتند از:
- واکسن هپاتیت آ
- واکسن مننگوکوک (عامل مننژیت یا التهاب پرده مننژ مغز)
- واکسن پنوموکوک (عامل ایجاد کننده پنومونی)
- واکسن فلج اطفال و سه گانه ( دیفتری، کزاز و سیاه سرفه)
واکسن کرونا در بارداری ضرورت دارد؟
بیماری کرونا یک همه گیری نوظهور است که با علائم تنفسی مانند سرفه و تنگی نفس، تب و بدن درد یا علائم گوارشی مانند اسهال و استفراغ بروز می‌کند. عامل این بیماری ویروسی به نام کووید ۱۹ است که کودکان و بزرگسالان، زنان و مردان را مبتلا می‌کند.
این ویروس حتی قابلیت آلوده کردن زنان باردار را نیز دارد. واکسن کرونا برای بالا بردن مقاومت بدن در زنان باردار موثر است و می تواند علاوه بر کاهش احتمال ابتلا، مرگ و میر ناشی از کرونا را نیز کاهش دهد. همچنین تولید آنتی بادی در بدن مادر باردار موجب بالا رفتن ایمنی در نوزاد هم می‌شود. آنتی بادی های ساخته شده در خون بند ناف قابل بررسی است.
چه مراقبت هایی بعد از واکسیناسیون بارداری لازم است ؟
ممکن است بعد از واکسیناسیون در دوران بارداری، دچار تب شوید. دقت داشته باشید که این حال موضوع نگران کننده‌ای نیست و بعد از گذشت 1 الی 2 روز تب شما برطرف خواهد شد. همچنین این احتمال وجود دارد که در محل تزریق احساس درد داشته باشید و این ناحیه متورم شود که در چنین شرایطی می‌توانید از کمپرس یخ روی ناحیه تزریق کمک بگیرید.
توصیه می‌شود برای کاهش و کنترل تب به هیچ عنوان به صورت خودسرانه دارو مصرف نکنید؛ چرا که ممکن است مصرف برخی داروها برای جنین عوارضی را به همراه داشته باشد. نکته بسیار مهمی که در واکسیناسیون در بارداری اهمیت فراوانی دارد، استراحت کردن است. به مادران توصیه می‌شود برای کنترل شرایط حتما استراحت کافی داشته باشند.
نتیجه گیری
از آن جایی که دوران بارداری بسیار حساس است؛ در نتیجه حتی برای واکسیناسیون بارداری نیز باید به شدت احتیاط کرد. برخی از واکسن‌ها، خصوصا واکسن‌هایی که حاوی ویروس به صورت فعال یا غیر فعال هستند، به هیچ عنوان نباید به مادر باردار تزریق شوند. اما برخی از واکسن های دوران بارداری مشکلی ایجاد نخواهند کرد. توصیه می‌شود پیش از این که برای بارداری اقدام کنید؛ به پزشک مراجعه نمایید، تا آزمایشات لازم را از شما بگیرد و در صورت نیاز، واکسن مورد نظر را تجویز کند. برخی از واکسن‌ها به گونه‌ای هستند که تا یک ماه پس از تزریق، نباید بارداری صورت بگیرد.