علت بروز کمردرد بارداری چیست؟
کمردرد بارداری از شایع ترین مشکلاتی است که هر مادر باردار معمولا با آن مواجه می شود. اکثر مادران نسبت به تغییرات دوران بارداری حساس و نگران سلامت دلبندشان می باشند. ماما سلامت می داند که این حساسیت در مادرانی که برای مرتبه ی اول باردار شده اند، بیشتر می باشد.
خبر خوبی که در مورد کمردرد دوران بارداری وجود دارد این است که این کمر درد نشان دهنده رشد جنین می باشد و طبیعی است. با این حال تحمل کمردرد بارداری می تواند برای مادر دشوار باشد.
کمردرد بارداری برای حدود 80 درصد از زنان باردار حداقل یکبار اتفاق افتاده است. بیش از نیمی از این دردها در سه ماه آخر بارداری ایجاد می شوند. البته در غالب موارد مدت این دردها کوتاه است. با این حال در 30 درصد موارد شدت درد به حدی است که فعالیت های روزانه را محدود می کند.
علت بروز کمردرد بارداری چیست؟
علت بروز کمردرد دوران بارداری این است که زنان مجبور می شوند وزن بیشتری را نسبت به حالت عادی حمل کنند. این وزن بیشتر در کنار بر هم خوردن حالت طبیعی و صحیح بدن باعث می شود کمر فشار زیادی را تحمل کند که در نهایت باعث احساس درد در قسمت کمر می شود.
کمردرد بارداری در زنان چاق، خانم هایی با بارداری های مکرر، کسانی که سابقه کمردرد در بارداری های قبلی داشته اند و در بارداری زنان در سنین بالا شایع تر است.
از عمده علت های کمر درد بارداری به طورکلی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
افزایش وزن: زنان معمولا بین ۱۱ تا ۱۶ کیلوگرم افزایش وزن در بارداری را تجربه می کنند. ستون فقرات باید این وزن را تحمل کند که این موضوع می تواند باعث کمردرد شود. وزن کودک و رحم در حال رشد نیز به رگ های خونی و اعصاب لگن و پشت فشار وارد می کند.
تغییر وضعیت: بارداری مرکز ثقل زن باردار را جا به جا می کند. در نتیجه، ممکن است به تدریج، شروع به تنظیم وضعیت و نحوه حرکت خود کنیم. این کار ممکن است منجر به کمردرد یا کشیدگی شود.
در گذشته اعتقاد بر این بود که در دوران بارداری لوردوز کمری یا همان گودی پشت کمر افزایش پیدا می کند و این می تواند موجب کمردرد شود.
مطالعات جدیدی که با استفاده از عکسبرداری از ستون مهره در زمان بارداری انجام شده نشان می دهد که گودی کمر در دوران بارداری ممکن است حتی کم شود. بنابراین بیشتر به نظر می رسد علت عمده درد کمر در دوران بارداری تغییراتی است که در عضلات و رباط ها و تاندون های ستون مهره ایجاد می شود.
تغییرات هورمونی: در دوران بارداری، بدن ما هورمونی به نام ریلکسین (Relaxin) می سازد که به رباط های ناحیه لگن اجازه می دهد تا شل شوند و مفاصل را در هنگام آماده سازی برای روند تولد نوزاد، شل کنند. همین هورمون می تواند باعث شل شدن رباط هایی شود که از ستون فقرات حمایت می کنند و در نتیجه، به بی ثباتی و درد منجر گردند.
در برخی اوقات کمردرد بارداری در سه ماهه اول ایجاد می شود یعنی زمانی که هنوز شکم بزرگ نشده و فشار خاصی به ستون مهره وارد نمی شود. بنظر می رسد تغییرات هورمونی در شروع این دردها نقش داشته باشند.
همین تغییرات هورمونی است که در دوران قبل از عادات ماهانه می تواند موجب کمردرد شود. این تغییرات هورمونی معمولا بر روی تاندون ها و رباط های اطراف ستون مهره و همچنین رباط های لگن ( در مفاصل ساکروایلیاک و سمفیز پوبیس) تاثیر گذاشته و موجب شل شدن آنها می شود. این شلی و افزایش طول می تواند موجب ناپایداری مفاصل این نواحی و بدنبال آن بروز درد شود.
فاصله پیدا کردن عضلات شکم: با انبساط رحم، دو عضله موازی شکم که بین دنده ها و استخوان لگن قرار دارند، ممکن است در امتداد خط مرکزی از هم فاصله بگیرند، این فاصله می تواند درد کمر را بدتر کند.
استرس: استرس های عاطفی می توانند باعث ایجاد تنش عضلانی در کمر شوند که ممکن است به صورت کمردرد یا اسپاسم پشت احساس شود.
توجه داشته باشید، کمردرد بارداری ممکن است ربطی به بارداری نداشته باشد و عامل آن مسائل دیگری باشد یا شاید بارداری به عنوان یک عامل جانبی باعث کمردرد شده باشد.
راهکار هایی برای درمان کمر درد بارداری
کمردرد بارداری، قبل از زایمان به تدریج و خود به خود کاهش می‌یابد، مگر اینکه قبل از بارداری دچار کمردرد مزمن بوده باشیم.
در عین حال، رعایت چند نکته می تواند در بهبود کمردرد بارداری، خفیف‌تر کردن آن و حتی درمان کمردرد بارداری کمک کننده باشد:
ورزش: ورزش منظم باعث تقویت عضلات و انعطاف پذیری آن ها می‌شود و می تواند فشار روی ستون فقرات ما را کاهش دهد. تمرینات مناسب برای بیشتر خانم های باردار شامل پیاده روی، شنا و دوچرخه سواری ثابت است. پزشک یا فیزیوتراپیست می تواند تمریناتی را برای تقویت کمر و شکم به ما توصیه کند.
کمپرس سرد یا گرم: استفاده از گرما و سرما می تواند به کاهش درد پشت بدن کمک کند. در صورت موافقت پزشک معالج خود، کمپرس سرد (مانند کیسه یخ پیچیده شده در حوله) را به مدت ۲۰ دقیقه چند بار در روز روی محل درد قرار دهیم. بعد از دو یا سه روز، کمپرس سرد را با کمپرس گرم جایگزین کنیم و یک پد گرم کننده یا یک بطری آب گرم را روی محل درد قرار دهیم. مراقب باشیم در دوران بارداری به شکم خود گرما ندهیم.
بهبود وضعیت بدن: شل شدن بدن باعث درد ستون فقرات می شود. بنابر این، قرار دادن بدن در وضعیت مناسب هنگام کار، نشستن یا خواب، اقدام خوبی است. به عنوان مثال، خوابیدن به پهلو با بالش بین زانو، فشار روی کمر را کمتر می کند.
هنگام نشستن پشت میز، یک حوله لوله شده پشت خود قرار دهیم. پاها را روی دسته‌ای از کتاب قرار دهیم، صاف بنشینیم و شانه ها را به عقب بکشیم.
هنگام ایستادن، ران ها را به سمت جلو و شانه ها را به عقب بکشیم، زیرا ممکن است به خاطر وزن شکم در حال رشد خود، متمایل به خم شدن باشیم.
به طور منظم حرکات کششی انجام دهیم: در مورد حرکات کششی مناسب خود از ماما یا پزشک معالج خود سوال کنیم. این حرکات می توانند عضلات کمر و لگن ما را تقویت کنند.
مشاوره: اگر کمردرد بارداری مربوط به استرس های روحی باشد، صحبت با یک دوست یا مشاور مطمئن می‌تواند کمک کننده باشد.
طب سوزنی: طب سوزنی نوعی درمان چینی است که در آن سوزن های نازکی در مکان های خاصی از پوست وارد می شوند. مطالعات نشان داده است که طب سوزنی می تواند در تسکین کمردرد در دوران بارداری موثر باشد. اگر می‌خواهیم آن را امتحان کنیم، با پزشک خود مشورت کنیم.
کایروپراکتیک: دستکاری کایروپراکتیک ستون فقرات اگر به درستی انجام شود می تواند در دوران بارداری بی خطر باشد. اما لازم است قبل از انجام آن حتما با پزشک خود مشورت کنیم.
برای پیشگیری از کمر درد بارداری چه باید کرد؟
مادران باردار می توانند با تغییرات کوچک در سبک زندگی خود و نیز استفاده از بعضی وسایل از بروز کمردرد بارداری پیشگیری کنند.
استفاده از کمربند طبی بارداری
کمربند طبی مخصوص یا شکم بند بارداری از شکم و کمر به خوبی محافظت می کنند. این کمربند ها استرس و فشاری که به خاطر وزن اضافی بچه و بر هم خوردن حالت طبیعی بدن به وجود می آید را کاهش می دهند (با انتقال نیرو از یک بخش بدن به بخش دیگر و همچنین ملزم کردن بدن به رعایت حالت صحیح و تنظیم موقعیت ستون فقرات و لگن) و در نتیجه از ایجاد کمردرد جلوگیری می کنند.
نکته مهم در رابطه با استفاده از شکم بند مخصوص بارداری این است که شما فقط چند ساعت در روز باید از این شکم بند استفاده کنید. دلیل این محدودیت هم این است که اگر بیش از اندازه از کمربند یا شکم بند بارداری استفاده کنید ممکن است در واقع عضلات کمر و شکم را تضعیف کنید که به هیچ وجه اتفاق خوبی نیست. شما می توانید شکم بند بارداری را از سایت فروشگاهی ماماسلامت تهیه نمایید.
انجام یوگا پریناتال
یوگا در بارداری یکی از روش های تقویت قدرت و انعطاف پذیری بدن است. انجام یوگا پریناتال به خصوص برای زنان بارداری که از کمردرد، درد مفاصل، درد عضلات و مشکلات دیگر که به دلیل افزایش وزن و به هم خوردن حالت بدن در دوران بارداری به وجود آمده است رنج می برند، بسیار توصیه می شود.
یوگا پریناتال استرس و فشار وارد شده به مفاصل را بر طرف می کند و به علاوه حالت بدن را هم تصحیح می کند. یوگا به غیر از افزایش توان بدنی و آزاد سازی تنش عضلات، به آزاد سازی تنش های روحی و احساسی هم کمک می کند که معمولا با تمرینات تنفسی و تمرکز های ذهنی انجام می شود.
به همین دلیل است کسانی که یوگا تمرین می کنند خواب بهتری را تجربه می کنند و تنش های عضلانی و روحی کمتری دارند. یوگا در بارداری با کاهش تنش های بدنی و روحی به کاهش کمردرد کمک می کند.
استفاده از کفش های مناسب
استفاده از کفش های نامناسب مثل کفش های پاشنه بلند به طور کاملا مستقیم بر روی کمردردهای بخش تحتانی و کمر درد بارداری اثر می گذارد. کفش های پاشنه بلند باعث می شود بخش تحتانی کمر بیش از حد انحنا پیدا کند. قوس بیشتر کمر باعث می شود فشار ناشی از وزن اضافی، بیشتر متوجه بخش انتهای ستون فقرات و مفاصل لگن شود.
البته استفاه از کفش های کاملا تخت هم برای زنان باردار مناسب نیست. راه رفتن با کفش هایی که کف تخت دارند باعث می شود کف پا به درستی حمایت نشود. این عدم حمایت از پاها باعث می شود که بدن سخت تر بتواند تعادلش را حفظ کند. فشار ناشی از عدم تعادل در نهایت باعث ایجاد درد در بخش تحتانی کمر می شود.
کفشی برای زنان باردار مفید است که پاشنه های کوتاه داشته باشد. پاشنه های کوتاه کفش باعث می شود که وزن بدن از کمر به روی پاها باشد. در واقع از کمر و لگن محافظت شده و به بهبود کمر درد بارداری کمک بسزایی می کند. به علاوه کف کفش هم باید انحنا و طراحی مناسب برای حمایت از پا را داشته باشد.
داشتن خواب مناسب
زنان باردار معمولا به هزار و یک دلیل خواب خوبی را تجربه نمی کنند. به خصوص هر چه به زمان زایمان نزدیک تر می شوند داشتن خواب شبانه خوب و درست، نادرتر و دست نیافتنی تر هم به نظر می رسد. حالا اگر کمردرد را هم به این ها اضافه کنید می بینید که یک خانم باردار به سختی می تواند استراحت لازم و کافی داشته باشد.
حداقل کاری که خانم باردار می تواند برای رفع این مسئله انجام دهد این است که حالت خواب خود را تصحیح کند. خانم های باردار بهتر است به پهلو بخوابند.استفاده از تشک های کمی سفت تر،در بهبود کمر درد بارداری بسیار موثر است.
به علاوه بهتر است زمان خواب در دوران بارداری از چند بالش برای فاصله دادن به زانو ها (قرار دادن بالش بین زانو ها) استفاده کنند تا فشار و تنشی که به لگن و بخش تحتانی کمر وارد می شود به حداقل برسد.
شاید بپرسید خوابیدن به پشت چه اشکالی دارد؟ در جواب باید گفت که اگر موقع بارداری به پشت بخوابید، وزن بچه به داخل بدن فشار وارد می کند. فشار وزن بچه ممکن است باعث شود رگ های خونی تنگ شوند و یا حتی جریان خونی که از آن رگ ها به قلب و بقیه بدن می رود قطع شود. خوابیدن به شکم هم که تکلیفش مشخص است. مطمئنا کسی دوست ندارد تمام وزن بدنش را روی بچه داخل شکمش بیندازد.
کمردرد بارداری از چه زمانی شروع می شود؟
اکثر افراد با توجه به بزرگ شدن شکم و اضافه وزن در هفته های آخر بارداری فکر می کنند، که کمردرد قاعدتا باید در اواخر حاملگی شروع شود.
واقعیت این است که احتمال بروز کمردرد بارداری، در هر زمانی حتی قبل از اضافه شدن یک کیلوگرم به وزن مادر وجود دارد. در این بخش زمان معمول شروع کمردرد بارداری را توضیح می دهیم تا برای مقابله با این درد آمادگی داشته باشید.
سه ماهه اول
رحم در اوایل بارداری فقط در حال آماده کردن خود است. مفصل ها اندکی شل می شود و در نتیجه عضلات خودشان را با شرایط جدید تطبیق می دهند. این تغییرات باعث بروز کمر درد بارداری می شود. البته گرفتگی عضلات و دل پیچه نیز یکی از عوارض شایع در هفته های اول بارداری است که غالبا به صورت درد پایین کمر خود را نشان می دهد.
سه ماهه دوم
کمردرد بارداری در سه ماهه دوم عموما از هفته بیستم به بعد رخ می‌دهد. وزن مادر تا این زمان آن قدر زیاد شده است که به بدن فشار بیاورد و به کمردرد بارداری منجر شود.
سه ماهه سوم
درد پایین کمر در سه ماهه سوم بارداری به اوج می رسد. شکم سنگین‌تر می شود و فشار قابل توجهی را به کمر وارد می کند. بدن خود را برای زایمان آماده می کند و مفصل ها شل می شود و به این ترتیب تغییرات مختصری در وضعیت اندامی رخ می دهد که تاثیر محسوسی را به‌جا می گذارد.
بانوان باردار در این دوران به دلیل خستگی مزمن فعالیت کمتری دارند، از طرفی جنین بزرگتر می شود و دیگر فضای کافی برای قرار گیری در رحم ندارد. مجموع این عوامل، بسته به وضعیت قرار گیری مادر فشار مستقیمی را به ستون فقرات وارد می کند.
برای کمردرد بارداری چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟
کمر درد به خودی خود معمولا آنقدر نگران کننده نیست که به پزشک مراجعه کنیم، اما اگر هر یک از موارد زیر را تجربه کردیم، لازم است فورا با پزشک خود تماس بگیریم:
- درد شدید
- درد شدید رو به افزایش یا دردی که به طور ناگهانی شروع شود
- درد ریتمیک
- مشکل در ادرار کردن یا احساس سوزن سوزن شدن در اندام های انتهایی
در موارد نادر، درد شدید کمر ممکن است مربوط به مشکلاتی مانند پوکی استخوان مرتبط با بارداری، آرتروز مهره ها یا آرتروز عفونی باشد.
دردهای ریتمیک هم ممکن است از علائم زایمان زودرس باشند. بنابراین اگر هر یک از این مشکلات را تجربه کردید، مهم است که توسط پزشک بررسی شوید.
