سلامت مادر باردار در طول دوران بارداری برای گروه ماما سلامت بسیار مهم و ویژه است. هر بارداری می تواند یک خطر بالقوه باشد، گرچه بارداری و زایمان فرآیندی طبیعی محسوب می شود اما بی شک دوران بارداری پر خطرترین و مهم ترین دوران زندگی هر زن می باشد و سلامت مادر باردار و مراقبت از مادران باردار بسیار با اهمیت می باشد.

چرا مراقبت از مادران باردار اهمیت دارد؟

بارداری، تولد نوزاد و مادر شدن می تواند دورانی پر از شعف و شادی برای افراد خانواده به ويژه زنان باشد. گرچه متاسفانه در اكثر كشور های در حال توسعه، اين دوران با پيشامد های ناگواری همراه است. در اين كشور ها بارداری و زايمان از علل اصلی مرگ، بيماری و معلوليت زنان سنين باروری است و 25-33 درصد مرگ های اين گروه سنی و حداقل 18 درصد بار بيماری های زنان 15-44 ساله را به خود اختصاص می دهد.

به همين جهت امروزه شاخص مرگ مادران در اثر عوارض بارداری و زايمان، يكی از مهمترين شاخص ‎های توسعه در جامعه به شمار می آيد و همواره كاهش آن از تعهد های مهم كشورها بوده است. مراقبت از مادران باردار و بهبود سلامت مادر باردار و دسترسی زنــان به مراقبت های بهداشتی و درمانی با کفايت در دوران بارداری، زايمان و پس از آن، امكان پيشگيری بسياری از موارد مرگ مادر و نوزاد را فراهم می سازد.

چگونه می توان از نظام بهداشتی، درمانی برای سلامت مادر باردار استفاده کرد؟

تقويت نظام ارائه خدمات بهداشتی، درمانی به منظور حفظ سلامت مادر باردار و تامين مراقبت کافی در هر زمان و مكانی است كه زنان به آن نياز دارند، لازم و ضروری است.

مراقبت های مادر پیش از بارداری و دوران بارداری عبارت است از مراقبت از زن از زمانی که تصمیم به بارداری می گیرد و سپس در دوران باردرای، تا اینکه دوران بارداری با حفظ سلامت مادر باردار و نوزاد به پایان برسد و بهتر است این مراقبت ها هر چه زودتر از زمان تصمیم گیری به بارداری و پس از ابتدای بارداری شروع شود و تا پایان بارداری ادامه یابد.

با ارائه اطلاعات درباره مراقبت های مادر پیش از بارداری ، مراقبت از مادران باردار، بررسی سلامت مادر باردار، زمان حساس و ویژه زايمان و بلافاصله بعد از آن و نيز مراقبت‎ های پس از زايمان می توان بيماری های موجود و عوارض اوليه را شناسايی و درمان كرد.

اطلاعات و مشاوره لازم در مورد نشانه ها و علائم مربوط به مشكلات گوناگون بارداری و زایمان طبیعی،علائم زايمان زودرس و یا حتی سزارین اورژانسی را فراهم ساخت. در صورت بروز عوارض، مركز و فرد مناسب برای مراجعه و دريافت خدمات درمانی لازم را توصيه گردد. به زنان و خانواده آنان كمک كرد تا برای زايمان و تولد نوزاد آماده شوند، تا در نهايت يک بارداری و زايمان ايمن انجام شده و نوزادی سالم به دنيا آيد.

به شما مطالعه مقاله بهترین زمان مراجعه به پزشک در بارداری چه موقع است؟ از دانشنامه ماماسلامت توصیه می کنیم.

اهمیت سلامت روانی مادر باردار

بارداری یکی از اتفاقات مهم در زندگی است و زن و شوهر باید آماده این اتفاق مهم باشند و شرایط لازم برای بارداری را داشته باشند ولی گذشته از این، یکی از مسائل مهم در مورد بارداری حفظ سلامت مادر باردار و کاهش نگرانی ها دوران بارداری است.

امروزه اهمیت سلامت مادر باردار بر کسی پوشیده نیست اما متاسفانه تعداد کمتری از افراد از اهمیت آرامش روان و تاثیر آن بر مادر و کودک آگاهی کافی دارند. باید توجه داشت که عوارض ناشی از عدم توجه به سلامت روانی مادر باردار اگر از عوارض ناشی از مشکلات جسمی وخیم تر نباشد، کم تر نخواهد بود.

تاثیر روابط زوجین بر سلامت روانی مادر باردار

عوامل گوناگونی وجود دارد که بر سلامت روان مادر باردار تاثیر می گذارند ولی عاملی که بیشتر از بقیه اهمیت دارد ارتباطی است که میان زوج وجود دارد و اهمیت آن به قدری است که می تواند بقیه عوامل را تشدید یا تضعیف کند، به عنوان مثال اگر مادری در بارداری دچار اضطراب و تنش هایی شود اگر از حمایت همسرش برخوردار باشد اضطراب کمتری را تجربه کرده و شرایط روانی بهتری خواهد داشت.

نقش پدر در سلامت مادر باردار

بر خلاف تصور عموم که غالبا بر نقش مادر در سلامت فرزند تاکید می شود ولی با نگاهی عمیق تر می توان دریافت که نقش پدر پر رنگ تر و برجسته تر است چرا که اگر پدر از همان ابتدای بارداری مادر، همراهی لازم را با او داشته باشد و در شرایط مختلف از او حمایت کند در حقیقت علاوه بر سلامت روانی و سلامت مادر باردار، سلامت جسمی و روحی فرزند خود را نیز تامین کرده است.

لذا پدر از نقش بسیار مهمی در خانواده برخوردار است و سلامت روانی مادر باردار و فرزندان از همان ابتدا به وجود پدری آگاه و مسئول وابسته است. پدر می تواند از ماه های آخر بارداری با صحبت کردن با جنین با وی ارتباط برقرار کند و وجود این ارتباط علاوه بر اینکه موجب اطمینان خاطر و آرامش قلبی مادر می شود سبب می شود که از همان ابتدای تولد کودک صدای پدر را شناخته و با او انس بگیرد و وجود پدر یکی از عوامل مهم در سلامت روانی مادر باردار می باشد.

عوارض افسردگی و اضطراب در سلامت مادر باردار

یکی از مسائل شایع دوران بارداری و پس از آن، افسردگی است که می تواند سلامت روانی و سلامت مادر باردار را تهدید کند. برخی از مادران در بارداری یا پس از زایمان به نوعی از افسردگی دچار می شوند.

افسردگی معمولا پس از بروز یک سری تغییرات عمده در فرد بروز می کند و به همین دلیل تعجبی ندارد که پس از تولد نوزاد و ورود او به زندگی مادر، دگرگونی هایی در زندگی یک زن رخ دهد که او را برای مدتی دچار افسردگی بارداری یا افسردگی پس از زایمان کند.

تغییرات هورمونی در دوران بارداری و رویداد های استرس زای زندگی که در طول بارداری یا نزدیک به زایمان رخ می دهند، می توانند موجب افسردگی شوند. البته گاهی نیز پیش می آید که مادر در دوران بارداری خود را از هرگونه فعالیت خانوادگی و اجتماعی کنار می کشد و بارداری را به معنای پایان فعالیت های خود دانسته و صرفا به استراحت و خواب می پردازد .

این کناره گیری از روابط می تواند موجب افسردگی در او شود. در بسیاری از زنان افسردگی دوران بارداری به محض تولد نوزاد از بین می رود اما مادران مبتلا به افسردگی پس از زایمان راه دشوار تری را در پیش دارند.

مقاله درباره افسردگی در بارداری بیشتر بدانید! در وبسایت ماماسلامت را مورد مطالعه خود قرار دهید.

اهمیت مراقبت های مادر پیش از بارداری

کمک به حفظ سلامت مادر باردار در مسیر بارداری و زایمان یکی از اهداف مهم برنامه های بهداشتی بوده و اولین قدم در راه دستیابی به این هدف، ارائه مراقبت های مادر پیش از بارداری به زنان می باشد.

مراقبت های مادر پیش از بارداری شامل مجموعه ای از مراقبت ها است که به بررسی وضعیت مادر قبل از بارداری می پردازد و موجب می شود تا خطرات موجود برای باردار شدن مادر به موقع شناسایی شده و قبل از شروع بارداری از بین رفته و یا تحت کنترل درآید.

از آنجایی که انجام مراقبت های مادر پیش از بارداری باعث بهبود شرایط او قبل از بارداری شده و نقش مهمی در سالم سپری شدن دوران بارداری و سلامت نوزاد آینده خواهد داشت لذا توصیه می شود:

• مشاوره با مادران برای تصمیم گیری در انتخاب زمان مناسب بارداری و فرزند آوری
• مشاوره با مادرانی که در معرض خطر هستند نظیر بارداری زیر 18 سال و بالای 35 سال، بارداری با فاصله کمتر از 2 سال و… در خصوص بهترین زمان بارداری
• بررسی بارداری های ناموفق و جلوگیری از تکرار آن ها
• شناسایی خانواده های دارای سابقه فامیلی بیماری های ارثی و ارجاع آنان جهت مشاوره و انجام آزمایش ژنتیک برای اطمینان از تولد نوزادی سالم
• شناسایی بیماری های احتمالی مادر که تاکنون تشخیص داده نشده اند و درمان مناسب قبل از بارداری برای جلوگیری از تشدید آن ها در دوران بارداری، بیماری های زمینه ای مادر از قبیل بیماری های قلبی، کلیوی، ریوی، صرع، کم خونی و …
• بررسی دارو های مصرفی توسط مادر و قطع مصرف دارو های مضر برای سلامت و رشد جنین و جایگزینی با دارو های مناسب قبل از شروع بارداری
• بررسی وضعیت ایمن سازی مادر نسبت به کزاز، سرخجه و هپاتیت B و انجام واکسیناسیون در صورت نیاز
• درمان یا کنترل بیماری های زمینه ای مادران برای جلوگیری از تشدید آن ها در بارداری
• ارائه توصیه های آموزشی لازم به مادران در زمینه های بهداشت فردی، بهداشت محیط کار، فعالیت و استراحت، تغذیه و عادات غذایی
• کمک به مادران سیگاری یا معتاد برای ترک اعتیاد
• پیشگیری از بروز ناهنجاری های بالقوه سیستم عصبی نوزاد با تجویز اسید فولیک
• شناسایی و درمان بیماری های دهان و دندان
• شناسایی عفونت های زنان و درمان به موقع آن ها
• متعادل نمودن وزن مادر بررسی وضعیت تغذیه مادر قبل از شروع بارداری برای جلوگیری از احتمال اضافه وزن بارداری

مطالعه مقاله مشکلات بارداری در سن بالا چیست؟ در دانشنامه ماماسلامت را مورد بازدید قرار دهید.

مراقبت های مادر پیش از بارداری از طریق کلیه مراکز بهداشتی درمانی دولتی و مطب های خصوصی، توسط پزشکان و ماماها ارائه می شود و زنانی که تصمیم به بارداری دارند بایستی حداقل از 3 ماه قبل از بارداری جهت دریافت این مراقبت ها به واحدهای مذکور مراجعه نمایند.

مدت اعتبار مراقبت های پیش از بارداری یکسال است و چنانچه خانمی به دلایلی در این مدت باردار نشود و بعد از آن مجددا تصمیم به بارداری بگیرد بایستی دوباره جهت دریافت این مراقبت ها اقدام نماید. بارداری بی خطر و موفق بیش از هر چیز به تندرستی و آمادگی جسمی و روانی مادر بستگی دارد.

نقش ورزش در سلامت مادر باردار

معمولا زنانی که از قبل دوران بارداری خود ورزشکار بوده و بدنی سالم دارند ادامه فعالیت‌های خود در دوران بارداری را می‌توانند داشته باشند. فرقی نمی‌کند که شما یک فعالیت بدنی مانند دویدن روزمره یا تنیس را دنبال می‌کنید، ممکن است که در دوران بارداری هم بتوانید این فعالیت‌ها را دنبال کرده و بدن خود را سالم نگه دارید.

فقط باید گفت در زمان انتهایی بارداری به علت اینکه شکم بزرگتر خواهد شد امکان دارد که فعالیت‌ها را تغییر داده یا کمی از شدت آن کم کنید که این مورد هم باید زیر نظر پزشک باشد. اگر پزشک شما این نظر را داشت که ورزش کردن برای شما اشکالی ندارد، فعالیت‌هایی را انتخاب کنید که از آن لذت برده و به صورت روزانه می‌توانید آن‌ها را دنبال کنید.

اگر قبل از دوران بارداری ورزش نمی‌کردید، اکنون زمان خوبی برای شروع این فعالیت‌ها است. شما می‌توانید به آرامی برنامه فعالیت‌های خود را انجام داده و شروع به این کارها کنید که این باعث می‌شود اندک اندک تناسب اندام خود را پیدا کنید. به عنوان مثال روزهای اول را با ۵ دقیقه فعالیت شروع کرده و روزهای بعدی تا ۳۰ دقیقه را ادامه دهید. میتوانید این کار را ۳ تا ۴ روز در هفته تکرار کنید. نکته مهم این است که فعال باشید و خون خود را به جریان بیاندازید.

برخی از مزایای ورزش در دوران بارداری

• کاهش درد کمر، یبوست، نفخ و تورم
• تا حدی به پیشگیری یا درمان دیابت بارداری کمک می کند
• افزایش انرژی در دوران بارداری
• بهبود حال و هوا و خلق و خوی شما
• تقویت عضلات، قدرت و استقامت
• کمک به بهتر خوابیدن

فعالیت منظم همچنین به تناسب اندام شما در دوران بارداری کمک می کند و ممکن است توانایی شما را برای مقابله با زایمان بهبود بخشد. این کار باعث می شود  هم سلامت مادر باردار تضمین شود هم بعد از به دنیا آمدن فرزندتان به حالت اولیه برگردید.

امیدواریم مقاله پیش رو برای شما مفید بوده باشد. در صورت نیاز به راهنمایی بیشتر و برای پیدا کردن پاسخ برای سوالات خود می توانید از کارشناسان ما کمک بخواهید، آن‌ها مشتاقانه به شما راهنمایی خواهند نمود.