اگر درباره مراحل دندان درآوردن نوزادان و کودکان اطلاعات کاملی می‌خواهید با گروه ماما سلامت همراه باشید! دندان درآوردن زمانی است که دندان‌ها برای اولین بار از لثه کودک بیرون می‌آیند. این می‌تواند زمان سختی برای نوزادان و والدین آن‌ها باشد. دانستن اینکه در طول دندان درآوردن باید انتظار چه چیزی داشته را باشید و چگونه درد آن را کمی کمتر کنید می‌تواند کمک کننده باشد.
علائم دندان درآوردن نوزاد
اولین دندان شیری در کودکان اکثرا در بازه زمانی 4 الی 7 ماهگی می‌روید. البته زمان دقیق رویش معمولا متفاوت است. ممکن است برای بعضی کودکان زودتر و برای بعضی کودکان تا یک سالگی طول بکشد.
با شروع رویش دندان اول، بی‌قراری‌های کودک شروع می‌شود. یعنی با رویش دندان در همان نقطه، لثه حساس می‌شود و سرخ و متورم می‌گردد. میزان ترشح بزاق دهان افزایش می‌یابد و هنگام مکیدن پستانک آب دهان کودک بیرون می‌ریزد. گاهی ممکن است گونه‌ای که دندان در آن سمت در می‌آید، ملتهب شده و گاهی نیز لثه‌ها سفت‌تر گشته و با جوانه زدن دندانهای شیری کبود شده و متورم می‌گردند. به هر حال در چنین شرایطی جای هیچ نگرانی وجود ندارد و نیازی به دارو نمی‌باشد.
جای دندان شروع به خارش می‌کند و کودک زبانش را به آن مکان می‌مالد و یا چیزی را به دندان می‌گیرد و گاز می‌زند. درد دندان درآوردن کودک مانع از خوردن و آشامیدن شده و معمولا در زمان در آمدن دندان‌ها اشتهای کودک بسیار کم می‌شود. درد لثه‌ها باعث بی‌قراری و کم خوابی کودک می‌شود. علاوه بر آن اگر کودک شما بیش از حد معمول گریه می‌کند، دلیل آن می‌تواند رشد دندان‌ها باشد. این بی‌خوابی و درد به دلیل ایجاد تورم در لثه‌ها و درد خروج دندان از آن‌ها ایجاد می‌شود.
هنگام رویش دندان‌ها، لثه با پارگی، قرمزی و تورم همراه می‌شود زیرا لثه باید شکافته شده تا دندان از آن خارج شود. به همین دلیل تورم لثه از علائم دندان درآوردن کودک است. پارگی لثه و درد ایجاد شده در دهان کودک باعث می‌شود کودک شما بداخلاق و بهانه گیر شود. در این موراد می‌توانید با روش‌های مختلف او را سرگرم کنید تا حواسش از درد دندان پرت شود.
در زمان دندان درآوردن نوزاد دمای بدن افزایش یافته که اصطلاحا به آن تب دندان درآوردن گفته می‌شود. اگر بی‌قراری کودک افزایش یابد و تب او به بالای 38 درجه برسد حتما باید به پزشک مراجعه کرده و داروهای لازم برای کودک تجویز شود. علائم درد و ناراحتی برای رشد دندان‌ها معمولا چند روز بیشتر طول نمی‌کشد. معمولا دندانهای بزرگ با درد و علائم بیشتری همراه هستند.
آیا دندان درآوردن نوزاد و تب با هم ارتباط دارند؟
رویش دندان شیری می‌تواند باعث بالارفتن دمای بدن کودک شود اما این تب خفیف و کم است. چنان چه تب کودک بالای 38 درجه باشد نشان دهنده ابتلای وی به بیماری است و نمی‌توان آن را به خاطر دندان درآوردن کودک دانست.
نحوه آرام کردن کودک هنگام دندان درآوردن
هر کودکی ممکن است به روش‌های مختلفی آرام شود که در ادامه تمامی راهکارها را برای شما ذکر خواهیم کرد:
- قرار دادن اجسام سرد مانند پستانک سرد یا دندانگیر سرد می‌تواند به تسکین کمک کند، اما دقت داشته باشید دندانگیر یخ‌زده و خیلی سرد را به کودک خود ندهید، چرا که، ممکن است به دهان کودک شما آسیب وارد کند.
- سعی کنید که خوراکی‌های سفت و غیر شیرین را برای دندان درآوردن به کودک بدهید.
- اگر کودک شما بیش از ۶ الی ۹ ماه سن دارد، می‌توانید با فنجان‌های مخصوص کودکان به او آب خنک بدهید.
- لثه‌های او را ماساژ دهید، زمانی که دندان کودک شما در نیامده است، دست خود را کاملا تمیز بشویید و بگذارید که انگشت شما را بجود. سعی کنید انگشت خود را در آب خنک قرار دهید و قبل از هر وعده غذایی برای شیر خوردن لثه‌های او را ماساژ دهید.
- ترشح مداوم آب دهان بخشی از فرایند دندان درآوردن نوزاد است که دهان را مرطوب نگه می‌دارد و اجازه می‌دهد دندان بدون آسیب زدن به لثه از آن خارج شود. اما زیاد بودن بزاق پوست نوزاد را تحریک می‌کند. بنابراین آب دهان ریخته شده روی چانه نوزاد را با دستمال تمیز پاک کنید.
- اگر پزشک نوع خاصی از لوسیون را توصیه نکند، از داروهای مخصوص دندان دراوردن که مستقیما روی لثه‌ها زده می‌شود، استفاده نکنید. ممکن است کودک دارو را ببلعد و گلویش بی‌حس شود. بی‌حس شدن گلو رفلاکس عادی را مختل می‌کند. به علاوه ممکن است لوسیون با بزاق پاک شود و هیچ اثری نداشته باشد.
برای مطالعه بیشتر مقاله چه زمانی کودک شروع به صحبت می کند؟ در وبلاگ ماماسلامت را به شما توصیه می‌کنیم.
ترتیب دندان درآوردن نوزادان و کودکان
در بیشتر نوزادان و کودکان، دندان درآوردن با ترتیب زیر همراه خواهد بود:
دندانهای ثنایای پایین: دو دندان مرکزی پایین معمولا اولین دندان‌هایی هستند که هم زمان بین چهار تا هفت ماهگی در می‌آیند.
دندانهای ثنایان بالا: همین دو دندان در مرکز فک بالا بین هشت تا دوازده ماهگی در می‌آیند.
دندانهای ثنایای جانبی بالا: دو دندان ثنایای جانبی در فک بالا در کنار ثنایای مرکزی قرار دارند و بین سه تا نه ماهگی در می‌آیند.
دندانهای ثنایای جانبی پایین: این دندان‌ها در فک پایین بوده و بین ده تا شانزده ماهگی ظاهر می‌شوند.
آسیای اول بالا: دندان آسیای اول دومین دندان از عقب دهان است و در سیزده تا نوزده ماهگی جوانه می زند. این دندان‌ها چون زودتر در می‌آیند و پهن‌تر هستند آسیای اول نام دارند.
آسیای اول پایین: این دندان‌ها بین چهارده تا هجده ماهگی جوانه می‌زنند.
دندانهای نیش بالا: دندان نیش یا نوک تیز بین دندانهای ثنایا و آسیا قراردارند و در فک بالا بین شانزده تا بیست و دو ماهگی در می‌آیند.
دندانهای نیش پایین: این دندان‌ها بین هفده تا بیست و سه ماهگی جوانه می‌زنند.
آسیاهای دوم: درسن بیست و پنج تا سی و سه ماهگی دندان های آسیای دوم بالا و پایین در می آیند و بیست دندان کودک شما تکمیل می شود.
هنگام دندان درآوردن، ممکن است کودک دچار تورم لثه و ناحیه اطراف دندان شود و گاه می‌توان تاول خونی برروی دندان در حال بیرون زدن دید. معمولا اولین دندانی که بیرون می‌زند بیشترین حساسیت را دارد. دندانهای آسیاب به دلیل بزرگی سطحی که باید شکافته شود بیشترین ناراحتی را ایجاد می‌کنند.
زمان بندی رشد دندانهای مختلف نوزاد
عموما دندانهای نوزاد به صورت جفت رشد می‌کنند. ابتدا دو دندان پیشین میانی پایین، و حدود یک ماه بعد، دو دندانهای بالای آن‌ها می‌رویند. البته در بعضی موارد، چهار دندان پیشین پایین رشد کرده و در طرف بالا دندانی نمی‌روید یا برعکس. در کل، زمان بندی رویش دندان‌ها به شرح زیر است:
۶ ماهگی: دندانهای پیشین میانی پایین
۸ ماهگی: دندانهای پیشین میانی بالا
۱۰ ماهگی: دندانهای پیشین کناری بالا و پایین
۱۴ ماهگی: دندانهای آسیاب اول
۱۸ ماهگی: دندانهای نیش
۲۴ ماهگی: دندانهای آسیاب دوم
درآوردن دندان آسیاب نوزاد
بیرون‌آمدن دندانهای آسیاب درد بیشتری را در کودک ایجاد می‌کند. این به خاطر شکل ظاهری آن‌هاست که چندان نوک تیز و باریک نیستند و هنگام بیرون زدن از لثه ایجاد ناراحتی بیشتری می‌کنند. دندانهای آسیاب نسبت به سایر دندانهای کودک دیرتر بیرون می‌زنند و همین مسئله باعث می‌شود که شما علائم را واضح‌تر در فرزند خود مشاهده کنید.
اولین دندان آسیاب بزرگ در ۱۳ تا ۱۹ ماهگی بیرون می‌زند که علامت‌هایی که برای دندان درآوردن آورده‌ایم، با شدت بیشتر بروز می‌کنند. دومین دندان آسیاب بزرگ کمی بعدتر و از ۲۲ تا ۲۴ ماهگی بیرون می‌آید و فرزند شما کم‌کم ۲ ساله شده است. این‌ها همان دندان‌هایی هستند که ریشه‌های آن‌ها خراب می‌شود، می‌افتند و دندانهای دائمی از لثه کودک شما سر بیرون می‌آورند.
به طور کلی دندان درآوردن کودک به چه عواملی بستگی دارد؟
یکی از مهم ترین عوامل موثر در دندان آوردن کودک، تغذیه مادر در دوران بارداری است. جالب است که بدانید کودک قبل از به دنیا آمدنش بیست دندان در زیر لثه‌های خود دارد که بعد از به دنیا آمدن و طی شدن روند طبیعی، دندان‌ها کم کم رشد می کنند و بالا می‌آیند. بنابراین تغذیه خوب مادر، تاثیر خیلی زیادی بر روی روند رشد دندان کودک دارد.
در کنار تغذیه مادر، تغذیه خود کودک هم بر روی رشد دندان‌ها تاثیر خیلی زیادی دارد. کودک برای رشد خوب دندان‌هایش به کلسیم خیلی زیادی احتیاج دارد، این کلسیم به وفور در شیر مادر وجود داشته و کودک با خوردن شیر مادر، کلسیم مورد نیاز خود را دریافت می‌کند، همچنین کودک در هنگام تغذیه از پستان مادر نیاز دارد که شیر را بمکد، به همین دلیل این مکش باعث تقویت عضله چانه و فک کودک خواهد شد.
عموما کودکانی که از شیر مادر خودشان تغذیه کرده‌اند، دندانهای خیلی قوی‌تری به نسبت کودکانی دارند که شیر مادر نخورده‌اند.
برای اطلاعات بیشتر از مقاله بهترین زمان مصرف قرص کلسیم در دوران بارداری چه موقع است؟ در مجله ماماسلامت بازدید نمایید.
مزایا و معایب زود درآمدن دندان نوزاد
ما به عنوان والدین یا مراقبین کودک نمی‌توانیم زمان رویش دندان‌ها را کنترل کنیم اما در بازه زمانی 6 تا 12 ماه باید منتظر باشیم. دندان درآوردن نوزاد، شیردهی را به تجربه دردناکی برای مادر تبدیل می‌کند. رویش زودهنگام دندان ها به معنای پایان زودرس شیردهی است. از طرف دیگر، درآمدن دیرهنگام دندان‌ها می‌تواند در رشد طبیعی گفتار و خوردن غذاهای جامد اختلال ایجاد کند. به علاوه ممکن است درد ناشی از زود دندان درآوردن نوزاد با دردهای کولیکی همراه شده و شب‌های سختی را در ماه‌های 3 تا 8 بعد از تولد برای مادر رقم بزند.
علت دیر دندان درآوردن کودک
عوامل ارثی
دیر دندان درآوردن کودک معمولا ارثی است و ممکن است از هر دو طرف از خانواده به ارث برسد. بنابراین، اگر هر یک از والدین دیر دندان در آورده باشند احتمال دارد فرزند آن‌ها نیز این مشکل را داشته باشد.
تغذیه ضعیف
تغذیه نامناسب باعث دیر دندان درآوردن می‌شود. نوزادانی که تغذیه شان از شیر مادر ناکافی است و مکمل کم از شیر خشک دریافت می‌کنند، ممکن است دیر دندان درآوردن این کودکان از باقی کودک‌ها ضعیف‌تر، کوچکتر و کم وزن‌تر هستند.
کمبود ویتامین D
کمبود ویتامین و یا مواد معدنی، به ویژه ویتامین D و کلسیم، منجر به دیر دندان در آوردن می‌شود.
کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید نیز می‌تواند سبب دیر دندان درآوردن کودک شود. علائم کم کاری تیروئید در کودکان تاخیر در راه رفتن، تاخیر در صحبت کردن، اضافه وزن و دیر دندان درآوردن است.
برای تسکین درد دندان درآوردن به کودک چه داروهایی بدهیم؟
دارویی که روی لثه‌های کودک خود می‌مالید تا درد دندان درآوردن متوقف شود ممکن است کمکی نکند. به سرعت در دهان شسته می‌شود و پشت گلو را بی حس کرده و بلع را برای آن‌ها سخت کند. از ژل‌ها و مایعات بدون نیاز به نسخه دندانپزشکی که حاوی بنزوکائین هستند خودداری کنید. دوز کمی از مسکن کودکان مانند استامینوفن ممکن است به نوزاد شما کمک کند.
برای نوزادان زیر 6 ماه از ایبوپروفن استفاده نکنید و قبل از دادن هرگونه دارو به نوزاد از پزشک خود بپرسید. دقیقا همان طور که پزشک می‌گوید از آن استفاده کنید. دندان درآوردن در ابتدا ممکن است برای شما و نوزاد شما سخت باشد. اما این امر آسان‌تر می‌شود زیرا هر دوی شما یاد می‌گیرید که چگونه هر دندان جدیدی را که بیرون می‌آید آرام کنید.
تغییراتی که در عادت‌های غذایی کودک ایجاد می‌شود!
کودکانی که غذاهای جامد می‌خورند ممکن است به کمک شما نیاز داشته باشند زیرا در بیشتر موارد استفاده از قاشق لثه‌های ملتهب او را اذیت می‌کند. در برخی از شرایط نیز کودکان بیشتر از حد معمول غذا می‌خورند زیرا ایجاد فشار بر روی دندان را دوست دارند.
کودکانی که از شیر مادر یا شیر خشک استفاده می‌کنند نیز ممکن است با هوس و شدت بیشتری این کار را انجام دهند اما بعد از مدتی این هوس کمتر می‌شود زیرا فعالیت مکیدن باعث ایجاد فشار ناراحت کننده‌ای بر روی لثه و مجاری گوش می‌شود.
کاهش وزن هنگام دندان درآوردن کودک
یکی از دغدغه‌های مهم والدین کم شدن وزن کودکشان هنگام دندان درآوردن است. زمانی که کودک دندان‌هایش شروع به رویش می‌کند به خاطر دردی که دارد و بی تابی‌ها و گریه‌هایی که می‌کند طبیعی است مقداری وزن کم کند. برای این که جلوی لاغر شدن کودکتان را بگیرید به وی غذاهای مقوی که می‌تواند بخورد بدهید.
شاید این سوال برایتان پیش بیاید کدام غذاها برای کودک مقوی هستند؟ کافی است مقداری پروتئین، ویتامین و املاح غذای کودک به غذای وی اضافه کنید. باغذای مقوی انرژی غذای کودک بیشتر می‌شود. یکی از راه‌های مقوی کردن غذای کودک این است که به غذایش آرد یا یک تا دو قاشق مرباخوری روغن مایع یا کره آب شده اضافه کنید.
هنگام دندان درآوردن کودک چه غذایی باید به او داد؟
در ادامه نوشیدنی‌ها و خوراکی‌هایی که در زمان دندان درآوردن کودک می‌توانید به وی بدهید تا بخورد را برای شما نام می‌بریم:
آب
همان طور که گفته شد کودکان در زمان دندان درآوردن بی اشتها می‌شوند و میل به غذا ندارند بنابراین احتمال این که بدنشان دچار کمبود آب شود زیاد است. در این زمان مرتب به کودکتان آب دهید تا کمبود آب بدنش جبران شود.
مسکن
استفاده از مسکن‌های خوراکی مانند استامینوفن کمک زیادی به کاهش درد کودک می‌کند. وقتی درد دندان کودک را بی قرار می‌کند، باعث بی خوابی و بی اشتهایی او نیز می‌شود، پس با مشورت پزشک می‌توان از داروهای مسکن مناسب سن او استفاده کرد. البته توجه داشته باشید، بیشتر از سه روز از این مسکن‌ها استفاده نکنید.
نوشیدنی‌های با کالری بالا
هنگام دندان درآوردن کودک به او نوشیدنی هایی با کالری بالا بدهید تا دچار ضعف و بی‌حالی نشود. خوردن نوشیدنی‌هایی که نیروی از دست رفته نوزاد بر اثر درد دندان را تامین کند و همچنین جبران بی اشتهایی و نخوردن غذا را برای او بکند از راهکارهای مناسب این دوران است.
غذا یا میوه‌های سرد
هنگامی که کودک دندان در می‌آورد به او غذاهای سرد و خنک مانند ماست یا میوه سرد بدهید تا درد وی تا حدی زیادی کم شود. ماست یا میوه را درون یخچال بگذارید تا سرد شود، پس از خنک شدن آن را به کودک بدهید. دادن یک تیکه سیب و موز سرد تا حد زیادی درد کودک را کاهش می دهد.
غذاهای نرم
غذاهای نرم مانند فرنی، پوره سیب زمینی و سوپ بهترین غذاهای نرمی هستند که هنگام دندان درآوردن کودک می توانید به وی بدهید. قبل از غذا دادن به کودک بهتر است به وی دندان گیر بدهید تا با فشردن آن از دندان دردش کم شود. بعد از این که دندان های کودک کامل درآمد به او آموزش دهید بهداشت دندان هایش را به خوبی رعایت کند تا مجبور نشوید برای عصب کشی دندان شیری او را نزد دندانپزشک کودک ببرید.
چگونه باید از دندانهای کودک مراقبت کنیم؟
مراقبت و تمیز کردن دندانهای کودک برای سلامت طولانی مدت دندان‌ها مهم است. حتی اگر دندانهای شیری قرار است بیوفتند، پوسیدگی باعث می‌شود که آن‌ها سریع‌تر افتاده و قبل از اینکه دندانهای دائمی آماده شوند، شکاف‌هایی در لثه آن‌ها باقی بماند. در نتیجه این اتفاق دندانهای شیری باقی‌مانده ممکن است برای پر کردن فضای خالی بین دندان‌ها، تغییر حالت داده و حرکت می‌کنند و باعث می‌شود دندانهای دائمی کج و نامناسب در بیایند.
مراقبت روزانه از دندان باید حتی قبل از در آمدن اولین دندان کودک شروع شود. هر روز لثه‌های کودک خود را با یک پارچه یا گاز تمیز و مرطوب پاک کنید یا آن‌ها را به آرامی با مسواک نرم و به اندازه نوزاد و آب مسواک بزنید (بدون خمیر دندان!).
به محض ظاهر شدن اولین دندان، آن را با آب و خمیر دندان حاوی فلوراید، فقط با مقدار کمی مسواک بزنید. وقتی کودک به اندازه کافی بزرگ شد که بتواند خمیردندان را بیرون بریزد، استفاده از آن به مقدار کم مشکلی ندارد.
یک نوع از خمیردندان‌های حاوی فلوراید را انتخاب کنید و در بچه‌های کوچکتر فقط به اندازه یک نخود یا کمتر از آن استفاده کنید. اجازه ندهید کودکتان خمیردندان را ببلعد یا آن را بخورد زیرا مصرف بیش از حد فلوراید می‌تواند برای کودکان مضر باشد.
تا زمانی که تمام دندانهای کودک شما در می‌آیند، سعی کنید آن‌ها را حداقل دو بار در روز و به خصوص بعد از غذا مسواک بزنید. همچنین مهم است که بچه ها را زود به نخ کشیدن عادت دهیم. برای مشاوره در مورد نخ دندان کشیدن این دندانهای کوچک با دندانپزشک خود صحبت کنید. همچنین می‌توانید با اجازه دادن به کودکان نوپا در حین مسواک زدن و استفاده از نخ دندان، به تماشای آن‌ها و تقلید شما به این روال عادت کنید.
دندان درآوردن نوزادان و کودکان عملی همراه با درد است که باعث کلافگی و بهانه‌گیری کودک می‌شود. این موضوع روی پدر و مادر هم تأثیر دارد، آن‌ها باید برای آرامش فرزند خود تلاش کنند و همین موضوع باعث خستگی می‌شود. با راهکارهایی که پیش روی شما گذاشتیم امیدواریم این دوران را با خیال راحت سپری کنید. در صورت نیاز به مشاوره بیشتر کارشناسان گروه ماماسلامت مشتاق پاسخگویی و کمک به شما هستند.