علائم زایمان زودرس، برای مادران باردار با دردهای شکمی نامنظم، لکه بینی در بارداری یا خونریزی خفیف از واژن و آبریزش، خود را نشان می دهد. در صورت مشاهده این علائم باید هر چه سریع تر به بیمارستان مراجعه کنید. مادرانی که احتمال زایمان زودرس دارند، لازم است فعالیت های خود را کاهش دهند و تا برطرف شدن علائم، از نزدیکی پرهیز کنند. در این مطلب از وبسایت ماما سلامت درباره علائم زایمان پیش از موعد و چگونگی تشخیص آن صحبت خواهیم کرد.
زایمان زودرس یا پیش از موعد چگونه اتفاق می افتد؟
زایمان پیش از موعد، زمانی رخ می‌دهد که نوزاد زودتر از ۳ هفته قبل از موعد تخمینی پزشک برای تولد، به دنیا بیاید. به عبارت دیگر، زایمانی که قبل از شروع هفته ۳۷ ام بارداری اتفاق می‌افتد. بارداری طبیعی حدود ۴۰ هفته طول می‌کشد.
البته زایمان زودرس از لحاظ زمانی به چند زمان متفاوت تقسیم می‌شود:
- نوزاد متولد شده بین هفته‌های ۳۴ تا ۳۶ بارداری
- بین هفته‌های ۳۲ تا ۳۴ بارداری
- کمتر از ۳۲ هفته بارداری
- در هفته ۲۵ بارداری یا قبل از آن
- بیشتر زایمان‌های زودرس در بین ۳۴ تا ۳۶ هفتگی اتفاق می‌افتد.
هفته‌های آخر برای افزایش وزن سالم و رشد کامل اندام‌های حیاتی مختلف از جمله مغز و ریه‌ها، بسیار مهم است. به همین دلیل است که نوزادان نارس شاید مشکلات پزشکی بیشتری داشته باشند و به مدت طولانی‌تری در بیمارستان بستری شوند.
زایمان پیش از موعد یا زودرس، علت اصلی مرگ نوزادان زیادی در گذشته بوده است. اما امروزه کیفیت مراقبت از نوزادان و همچنین میزان زنده ماندن نوزادان نارس نیز بهبود یافته است. ولی همچنان نوزادان زیادی زودتر از زمان معین به دنیا می‌آیند، و برخی از آن‌ها دچار اختلالات سیستم عصبی طولانی مدت می‌شوند.
علائم زایمان زودرس چیست؟
اگر مادر پیش از هفته 37 دچار یک یا چند مورد از علائم زیر شود، باید سریعاً با یک متخصص بهداشت تماس گرفته یا به بیمارستان مراجعه کند.
- ترشحات بیش از حد معمول واژن
- تغییرات ترشحات (که ممکن است خونی، آبکی و همراه با مخاط باشد).
- فشار در لگن یا پایین شکم
- کمردرد، به‌خصوص اگر مداوم باشد.
- گرفتگی شکم، که ممکن است همراه با اسهال باشد.
- انقباضات منظم یا مکرر و دردناک
- پاره شدن کیسه آب
- انقباضات مکرر رحمی (هر 10 دقیقه)
- گرفتگی عضلات شکم
عوارض زایمان پیش از موعد برای نوزدان چیست؟
تشخیص زایمان زودرس می‌تواند مشکلات جدی سلامتی و یا حتی مرگ در خانم باردار و جنین را از بین ببرد. به طور کلی بلوغ جنین در هنگام تولد صورت می‌گیرد که در این دوره شانس زندگی و سلامت جنین را افزایش می‌دهد.
عوارضی که زایمان پیش از موعد برای نوزاد به همراه دارد، شامل:
- احتمال بروز مشکلات تنفسی در برخی از نوزادان نارس
- احتمال افزایش خطر خونریزی مغزی
- تحت تأثیر قرار گرفتن سیستم عصبی جنین، دستگاه گوارش، و سایر اندامها
- افزایش احتمال ابتلا به عفونت و زردی
- مشکلات تغذیه‌ای و همچنین مشکل حفظ درجه حرارت بدن
نوزادان نارس نیز ممکن است با شرایط تهدید کننده‌تری به دنیا بیایند. این می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- خونریزی مغزی
- خونریزی ریوی
- افت قند خون
- سپسیس نوزادی (عفونت خون باکتریایی)
- ذات الریه، عفونت و التهاب ریه‌ها
- کم خونی، کمبود گلبول‌های قرمز برای انتقال اکسیژن به بدن
- سندرم دیسترس تنفسی نوزادی
برخی از این مشکلات را می‌توان با مراقبت مناسب از نوزاد کنترل کرد،، ولی برخی موارد دیگر میتوانند منجر به ناتوانی طولانی مدت یا بیماری شوند. پزشکان بلافاصله پس از زایمان آزمایش‌های مختلفی را بر روی نوزادان نارس انجام می‌دهند. این آزمایش‌‌ها به کاهش خطر ابتلا به عوارض کمک می‌کند. همچنین پزشکان نوزادان را در طول مدت اقامت در بیمارستان تحت نظر دارند.
اکثر نوزادان نارس که بین هفته‌های 34 و 37 بارداری به دنیا می‌آیند، اختلالات کمتری نسبت به نوزادانی که قبل از هفته 34 بارداری به دنیا آمده‌اند، دارند. با این حال نوزادان زایمان پیش از موعد در معرض خطر بالاتری نسبت به نوزادانی که دوران بارداری را به طور کامل طی کرده‌اند، دارند.
چرا بعضی زنان زایمان پیش از موعد را تجربه می‌کنند؟
تشخیص زایمان زودرس کاملا امکان پذیر نمی‌باشد، اما فاکتورهای مختلفی در ایجاد آن نقش دارند که عبارتند از:
عفونت های دستگاه تناسلی: برخی عفونت‌های دستگاه تناسلی باعث افزایش احتمال زایمان زودرس می‌شود. موادی توسط باکتری‌های موجود در دستگاه تناسلی تولید می‌شود که غشا و فضای اطراف کیسه آمنیوتیک یا همان کیسه آب که جنین در آن قرار دارد را تضعیف می‌کند و باعث پاره شدن آن می‌شود.
کلامیدیا و گنوره: یک عفونت جنسی رایج در تمام خانم‌‌ها است. بهتر است قبل از زایمان، خانم باردار از لحاظ این عفونت مورد آزمایش قرار بگیرد. در صورت مثبت بودن جواب آزمایش بیماری‌های مقاربتی، خانم باردار و همسرش باید بلافاصله درمان شوند و پس از درمان نیز مورد بررسی قرار گیرند. استفاده از کاندوم در بقیه دوران بارداری توصیه می‌شود.
واژینوز باکتریال: نوعی التهاب واژن است که در اثر رشد بیش از حد یکی از انواع باکتری‌های موجود در واژن ایجاد می‌شود و تعادل طبیعی باکتری‌های واژن را بر هم می‌زند. در صورت داشتن سابقه زایمان پیش از موعد، خانم باردار از نظر واژینوز باکتریال (BV) مورد بررسی قرار می‌گیرد.
عفونت سایر اندامها: عفونت‌های ایجاد شده در اندام‌های غیر رحمی، مانند عفونت کلیه، ذات‌الریه و آپاندیس خطر زایمان پیش از موعد را افزایش می‌دهد.
عفونت ادراری: عفونت باکتریایی بدون علامت (با وجود باکتری‌ها در ادرار، هیچ نشانه‌ای مشاهده نمی‌شود)، ریسک را زایمان پیش از موعد را افزایش می‌دهد.
بروز اختلالات مربوط به جفت: مانند جفت سر راهی، چسبندگی جفت و یا جدا شدن زودرس جفت
بزرگ بودن بیش از حد رحم مادر: اغلب این مورد در بارداریهای چند قلویی و یا افزایش بیش از حد مایع آمنیوتیک مشاهده می‌شود.
اختلالات ساختاری در رحم یا دهانه رحم: به عنوان مثال، کوتاه بودن دهانه رحم نسبت به حالت طبیعی (کمتر از 25 میلی‌متر) که دهانه رحم بدون انقباض گشاد و یا باز می‌شود. این حالت به عنوان نارسایی دهانه رحم شناخته شده که می‌تواند به دلیل عمل جراحی گردن رحم ایجاد شود.
از مقاله آیا رفلاکس نوزاد خطرناک است؟ چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟ در وبلاگ ماماسلامت بازدید نمایید!
تشخیص زایمان زودرس چگونه است؟
دو روش غربالگری برای تشخیص و پیشگیری از زایمان زودرس و یا احتمال ابتلا به عارضه زایمان پیش از موعد وجود دارد که عبارتند از:
اندازه‌گیری طول دهانه رحم با سونوگرافی
در ابتدا پزشک معالج جنین را از نظر اختلالات جنینی (مانند نارسایی قلبی) و مادر را از نظر انقباضات رحم مورد بررسی قرار می‌دهد. سپس دهانه رحم را از لحاظ نازک شدن معاینه می‌کند. اغلب با انجام سونوگرافی میزان مایع آمنیوتیک و همچنین اندازه و سن جنین ارزیابی می‌شود. پزشک با توجه به دهانه رحم غیر طبیعی در هنگام معاینه، فشار لگنی یا درد، کمر درد، ترشح موکوس بیشتر، لکه‌بینی یا خونریزی واژینال، سونوگرافی را درخواست می‌کند.
با مشاهده تغییر دهانه رحم در سونوگرافی، پزشک به کاهش فعالیت بدنی و کار، پرهیز از رابطه جنسی و ترک سیگار توصیه می‌کند. بسته به وضعیت مادر و سن جنین، سونوگرافی دیگری در هفته‌های آینده نیز صورت می‌گیرد.
اگر تغییر دهانه رحم در هفته کمتر از هفته 24 بارداری صورت گیرد و انقباض در دهانه رحم مشاهد نشود، پزشک سرکلاژ را انجام می‌دهد. سرکلاژ روشی است که دهانه رحم با استفاده از بخیه دوخته می‌شود تا با بسته شدن دهانه رحم، از تولد نوزاد نارس و زایمان پیش از موعد جلوگیری شود.
غربالگری فیبرونکتین جنینی
این تست برای خانم‌های بارداری که دارای انقباضات و یا سایر علایم زایمان پیش از موعد هستند، انجام می‌شود. فیبرونکتین جنینی (FFN) پروتئین تولید شده توسط جنین است. تولید بیش از حد این پروتئین در ترشحات دهانه رحم و واژن بین هفته‌های 24 تا 34 بارداری، نشانه‌ای برای تشخیص زایمان زودرس است. در صورت مثبت بودن نتیجه آزمایش، پزشک داروهای جلوگیری از زایمان و هم چنین کورتیکو استروئیدها را برای بلوغ سریع‌تر ریه‌های جنین تجویز می‌کند.
اگر نتیجه آزمایش منفی باشد، احتمال ختم بارداری در دو هفته آینده بسیار بعید است. این نتیجه منفی، خیال خانم باردار را از بستری شدن در بیمارستان و یا اجتناب از انجام سایر درمان‌های غیر ضروری راحت می‌کند.
عوامل افزایش دهنده زایمان پیش از موعد کدام‌اند؟
به طور کلی عوامل افزایش دهنده خطر زایمان زودرس شامل موارد زیر است:
- عوامل ژنتیکی
- سابقه قبلی زایمان پیش از موعد
- بارداریهای دوقلویی یا چندقلویی
- بارداری در سن کمتر از 17 یا بیشتر از 35 سال
- کاهش وزن قبل از بارداری و یا عدم کسب وزن مناسب در دوران بارداری
- خونریزی واژینال در سه ماهه اول و دوم بارداری، که خونریزی واژینال در سه ماهه اول خطر بیشتری دارد.
- کم‌خونی متوسط تا شدید در اوایل بارداری
- مصرف سیگار، الکل، مواد مخدر (به خصوص کوکائین) در دوران بارداری
- در خانم‌هایی که با کمک درمان‌های ناباروری، باردار شده‌اند.
- سطح اجتماعی و اقتصادی پایین
- سطح بالایی از استرس، استرس شدید باعث آزاد شدن هورمونی می‌شود که می‌تواند منجر به انقباضات رحمی و زایمان پیش از موعد شود.
- خشونت خانگی، خانم‌هایی که قربانی خشونت‌های خانگی می‌شوند، در معرض خطر بالاتری برای زایمان زودرس خود به خودی هستند.
- مطالعات نشان داده زنانی که کار شیفت شب و یا مشاغل بسیار سخت انجام می‌دهند نیز در خطر بیشتری برای زایمان پیش از موعد هستند.
پزشکان اغلب با دادن داروهای خاصی به مادر، میتوانند زایمان را به تاخیر بیندازند و سعی در جلوگیری از زایمان پیش از موعد دارند. اگر علائم زایمان زودرس متوقف نشود یا به هر دلیلی نوزاد باید زودتر به دنیا بیاید، پزشکان باید برای زایمان پر خطر آماده شوند. در این صورت نیاز است که مادر به بیمارستانی مراجعه کند که دارای بخش مراقبت ویژه نوزادان (NICU) است.
با این کار مطمئن می‌‌شوید که نوزاد پس از تولد تحت مراقبت فوری قرار می‌گیرد. همانطور که مطالعه کردید، علائم زایمان زودرس و خطرات و شرایط می‌تواند احتمال وقوع آن را افزایش دهد. روش‌های مختلفی از جمله جلوگیری از عفونت، حفظ وزن و رژیم غذایی سالم و رفع استرس، برای کاهش خطر زایمان زودرس وجود دارند. اما اگر دچار زایمان پیش از موعد شدید، راه‌های درمانی مختلف به آماده سازی کودک برای زندگی خارج از رحم کمک می‌کنند.
بازدید کنندگان محترم مطالعه مقاله چه زمانی کودک شروع به صحبت می کند؟ از سایت ماماسلامت را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
پیشگیری از وقوع زایمان پیش از موعد
دلایل وقوع زایمان پیش از موعد کاملاً شناخته‌شده نیست، اما نکات مهمی برای پیشگیری از آن وجود دارد، این نکات شامل موارد زیر است:
پرهیز از چاق شدن و اضافه وزن بیش از حد در بارداری: مادران باردار نیاز به اضافه کردن وزن دارند، اما این اضافه وزن باید در محدوده طبیعی و مناسب وزن‌گیری باشد تا مشکلی به وجود نیاید.
پرهیز از مصرف سیگار و دخانیات: شما در دوران بارداری هرگز مجاز به کشیدن سیگار نیستید، زیرا مصرف سیگار و سایر محصولات دخانی، علاوه بر وقوع زایمان زودرس، خطرات دیگری برای شما و کودکتان به دنبال خواهد داشت.
پیشگیری از عفونت‌های دهان و دندان: به مراقبت‌های دهان و دندان قبل از اقدام به بارداری اهمیت بدهید. بعد از باردار شدن نیز بهداشت دهان و دندان خود را بیشتر از قبل رعایت کنید و حداقل دو بار با مراجعه به دندان‌پزشک در طول بارداری، از سلامت دهان و دندان‌های خود اطمینان پیدا کنید.
پیشگیری و درمان عفونت‌های ادراری: عفونت‌های مجاری ادرار از عفونت‌هایی است که می‌تواند در دوران بارداری اتفاق بیفتد. برای پیشگیری از عفونت‌های مجاری ادرار، لازم است در طول روز به میزان کافی آب بنوشید، نیاز به ادرار کردن را نادیده نگیرید و بهداشت ناحیۀ تناسلی خود را رعایت کنید.
مراقبت‌های پزشکی دوران بارداری: پزشک شما در طول بارداری با انجام معاینات لازم، سلامت شما و کودکتان را تحت نظر می‌گیرد. پس فراموش نکنید که در تمام جلسات ملاقات با پزشک حضور داشته باشید و آزمایش‌های درخواستی مراحل مختلف بارداری را به موقع انجام دهید.
