نارسایی دهانه رحم، شرایطی است که در آن بافت دهانه رحم ضعیف شده و منجر به زایمان زودرس یا سقط می‌شود. نارسایی دهانه رحم ممکن است به سختی تشخیص داده و درمان شود.
اگر دهانه رحم زودتر از موعد شروع به باز شدن کند اقدام‌هایی از جمله تجویز داروهای جلوگیری از باز شدن، سونوگرافی متوالی یا در نهایت دوختن دهانه رحم (سرکلاژ) صورت می‌گیرد. گروه ماما سلامت به شما توضیح بیشتری درباره این موضوع می‌دهد.
نارسایی دهانه رحم
سرویکس یا دهانه رحم، پایین‌ترین قسمت رحم بوده و در انتهای واژن قرار دارد. زمانی که فرد باردار نیست، سرویکس یا دهانه رحم مقدار بسیار کمی باز است تا خون قاعدگی خارج و یا اسپرم وارد رحم شود. با شروع حاملگی ترشحات، این مسیر را مسدود کرده و یک مانع حفاظتی تشکیل می‌دهد که پالک موکوسی نام دارد.
در بارداری طبیعی، دهانه رحم تا اواخر سه ماهه سوم سفت، بلند و بسته باقی می‌ماند و با پیشرفت بارداری و آمادگی برای زایمان، دهانه رحم به تدریج نرم شده و طول آن کاهش پیدا کرده و باز می‌شود. در فرد دارای نارسایی دهانه رحم این روند ممکن است خیلی زودتر از زمان زایمان صورت گرفته و منجر به زایمان زودرس شود.
برای اطلاعات بیشتر پیشنهاد ما به شما مطالعه مقاله سرکلاژ چیست در دانشنامه ماما سلامت می‌باشد.
نارسایی دهانه رحم چه علائمی دارد؟
ممکن است فرد تا باز شدن دهانه رحم هیچ‌گونه علائمی نداشته باشد و یا چند روز تا چند هفته بین هفته‌های 14 تا 20 بارداری لکه بینی داشته باشد.
به طور کلی علائم نارسایی دهانه رحم یا سرویکس شامل:
۱.احساس فشار در لگن
۲.کمر درد
۳.انقباضات خفیف شکمی
۴.تغییرات در مقدار و نوع ترشحات واژن
۵. خونریزی خفیف از واژن یا لکه بینی
چه عوامل خطرسازی باعث نارسایی دهانه رحم می‌شود؟
عوامل مختلفی می‌تواند احتمال نارسایی دهانه رحم را افزایش دهد:
شرایط مادرزادی
ناهنجاری‌های رحمی و اختلالات ژنتیکی در فیبرپروتئینی که باعث اتصالات بافتی بدن (کالژن) می‌شود ممکن است سبب نارسایی سرویکس شود.
آسیب دهانه رحم
اگر دهانه رحم قبل از زایمان دچار آسیب مختصر شود، احتمال نارسایی دهانه رحم مطرح می‌شود. ممکن است انجام یک پاپ اسمیر(نمونه برداری از دهانه رحم) نامناسب باعث آسیب دیدن سرویکس گردد.
دیالتاسیون و کورتاژ (D&C)
این روش برای تشخیص یا درمان موارد مختلفی مانند خونریزی‌های شدید رحمی یا تخلیه بقایای محصولات حاملگی ناشی از سقط به کار می‌رود.
نارسایی دهانه رحم چه عوارضی دارد؟
به طور کلی نارسایی دهانه رحم به ویژه در سه ماهه دوم بارداری، یک زنگ خطر محسوب می‌شود. عوارض نارسایی سرویکس عبارت‌اند از: زایمان زودرس، سقط.
از نارسایی دهانه رحم چگونه جلوگیری می‌کنند؟
راهی برای جلوگیری از نارسایی سرویکس وجود ندارد، اما با رعایت موارد زیر می‌توانید بارداری سالمی تا زایمان داشته باشید:
۱.مراقبت‌های بارداری را به طور منظم انجام دهید. در این مراقبت‌ها موارد غیر طبیعی کشف می‌شوند و اقدامات لازم صورت می‌گیرد. حتی اگر موردی از نظر شما بی اهمیت است حتما با پزشک در میان بگذارید.
2.رژیم غذایی سالم داشته باشید. مادران در دوران بارداری نیاز بیشتری به اسید فولیک، کلسیم، آهن و سایر مواد مغذی دارند. مصرف مولتی ویتامین روزانه بسیاری از کمبودهای تغذیه‌ای را جبران می‌کند و بهتر است با تایید پزشک حتی قبل از بارداری شروع شود.
۵. افزایش وزن متعادل داشته باشید. با افزایش وزن مناسب سلامتی خود و جنینتان را تضمین خواهید کرد. با شاخص توده بدنی طبیعی (BMI) مادر مجاز به افزایش 41-44 کیلوگرم در طول بارداری می‌شود.
۷. از مواد مضر اجتناب کنید. سیگار، الکل و سایر مواد مخدر را ترک کنید. قبل از مصرف هر نوع دارو با پزشک خود مشورت کنید.
اگر مادر شرایط زیر را داشته باشد کاندید مناسبی برای انجام سرکلاژ (دوختن دهانه رحم) نیست:
✓آسیب به دهانه رحم زیاد باشد.
✓سرویکس بیشتر از 1 سانتیمتر باز شده باشد.
✓ پرده‌های جنینی پاره شده باشند.
نارسایی دهانه رحم را چگونه تشخیص می‌دهند؟
نارسایی دهانه رحم را فقط در بارداری می‌توان تشخیص داد و حتی تشخیص در این دوره به ویژه در سه ماهه اول بارداری نیز بسیار مشکل است. در ابتدا پزشک شرح حال کاملی راجع به سابقه مشکلات در بارداری قبلی و یا جراحی‌های انجام شده می‌پرسد. با داشتن هر یک از موارد زیر احتمال نارسایی دهانه رحم بیشتر مطرح می‌شود:
- سابقه باز شدن دهانه رحم بدون درد و در سه ماهه دوم بارداری
- سابقه زایمان سریع و یا زایمان زودرس در بارداری قبلی
- باز شدن و نرم شدن دهانه رحم قبل از هفته 10 بارداری بدون انقباضات دردناک، خونریزی واژینال آبریزش از واژن (پارگی پرده‌ها) یا عفونت.
مطالعه مقاله مهم ترین آزمایشات قبل از بارداری که باید انجام شود! در وبلاگ ماماسلامت را به شما توصیه می‌کنیم.
روش‌های کمک کننده برای تشخیص نارسایی دهانه رحم در سه ماهه دوم بارداری شامل موارد زیر است:
سونوگرافی واژینال: اگر پرده‌های جنینی در کانال دهانه رحم یا واژن نباشند، برای ارزیابی طول دهانه رحم، مقدار باز شدن دهانه رحم و پرده‌های جنین از سونوگرافی ترانس واژینال استفاده می‌شود. طول دهانه رحم کمتر از 20 میلیمتر عامل خطر محسوب می‌شود.
برای انجام این نوع سونوگرافی یک مبدل بلند و باریک درون واژن قرار می‌گیرد و امواج صوتی را فرستاده و جمع آوری می‌کند و تصاویر درون مانیتور نمایش داده می‌شوند.
معاینه لگنی: پزشک از طریق معاینه لگنی متوجه خروج پرده‌های جنین از دهانه رحم می‌شود که نشان دهنده نارسایی سرویکس است. با این معاینه می‌توان به مشکلات مادرزادی یا پارگی دهانه رحم پی برد و اگر لازم بود انقباضات رحمی کنترل می‌شوند.
آزمایش: اگر پرده‌های جنینی قابل مشاهده باشند و در سونوگرافی التهاب دیده شود اما علائمی از عفونت وجود نداشته باشد، نمونه از مایع دور جنین برای تشخیص عفونت برداشته می‌شود.
هیچ نوع آزمایشی وجود ندارد که قبل از بارداری بتواند نارسایی دهانه رحم را تشخیص دهد. با این حال برخی تست‌های خاص به تشخیص ناهنجاری‌های رحم قبل از بارداری که ممکن است سبب نارسایی سرویکس شوند، کمک می‌کنند. این تست با کمک سونوگرافی و MRI انجام شده و در برخی موارد با استفاده از هیستروسالپنگوگرافی و با کمک اشعه X، رحم و لوله‌های رحمی و اطراف آن‌ها را به دقت بررسی می‌کنند.
نارسایی دهانه رحم را چگونه درمان می‌کنند؟
درمان یا روش‌های مدیریت نارسایی دهانه رحم شامل موارد زیر است:
پروژسترون:
اگر مادر سابقه زایمان زودرس داشته باشد، ممکن است در سه ماهه دوم بارداری پزشک هورمون پروژسترون به نام هیدروکسی پروژسترون کاپروات تجویز کند. با این حال تحقیقات بیشتری نیاز است تا تأثیر واقعی پروژسترون بر نارسایی دهانه رحم مشخص شود. اخیرا تحقیقات نشان داده‌اند به نظر نمی‌رسد تجویز پروژسترون در بارداری‌های دوقلویی یا چندقلویی سودمند باشد.
سونوگرافی سریالی:
اگر مادر سابقه زایمان زودرس یا آسیب به دهانه رحم در بارداری قبلی یا طی جراحی داشته باشد، پزشک در چندین سونوگرافی پی درپی هر دو هفته از هفته 15 تا 24 بارداری طول دهانه رحم را بررسی می‌کند. اگر طی این مدت طول دهانه رحم کوتاه شود، پزشک دهانه رحم را سرکلاژ می‌کند.
سرکلاژ سرویکس:
اگر سن بارداری کمتر از 24 هفته باشد یا مادر سابقه زایمان زودرس داشته باشد و سونوگرافی باز شدن دهانه رحم را تأیید کند، یک جراحی به نام سرکلاژ سرویکس ممکن است بتواند از زایمان زودرس جلوگیری کند. در این روش گردن رحم با نوعی نخ بخیه قوی دوخته می‌شود و در ماه آخر بارداری یا در حین شروع انقباضات زایمانی نخ بخیه برداشته می‌شود تا روند زایمان طبیعی به خوبی پیش رود.
اگر مادر سابقه زایمان زودرس به دلیل نارسایی دهانه رحم داشته باشد، ممکن است پزشک حتی قبل از علائم باز شدن دهانه رحم اقدام به سرکلاژ کند. این روش معمولا قبل از هفته 14 بارداری انجام می‌شود. سرکلاژ برای هر فردی که در خطر زایمان زودرس باشد انجام نمی‌شود، خصوصا در بارداری‌های دوقلویی و یا چندقلویی باید پزشک نسبت فواید به مضرات سرکلاژ را بسنجد.
ممکن است پزشک وسیله‌ای را داخل واژن قرار دهد که طوری طراحی شده که رحم را حمایت می‌کند و پسری (pessary )نام دارد. از پسری می‌توان برای کاهش فشار وارده بر دهانه رحم نیز استفاده کرد. اگر چه تحقیقات بیشتری نیاز است تا تأثیر استفاده از این وسیله در درمان نارسایی دهانه رحم مشخص شود.
برای درمان نارسایی دهانه رحم چه توصیه‌هایی می‌شود؟
در صورت وجود نارسایی سرویکس بهتر است توصیه‌های زیر را رعایت کنید:
۱. از نزدیکی اجتناب کنید.
۲. تا حد ممکن فعالیت فیزیکی نداشته باشید.
۳. استراحت کنید، هر چند استراحت نمی‌تواند از زایمان زودرس جلوگیری کند.
نارسایی دهانه رحم و بارداری
میزان اثرگذاری شکل غیرطبیعی رحم بر بارداری با توجه به شرایط افراد با یکدیگر متفاوت است و فرد باید برای مشکلات ناباروری به پزشک مراجعه کند تا بررسی‌ها و آزمایش‌های تکمیلی برای تشخیص مشکلات ناباروری مانند عکس رنگی رحم انجام گیرد. از آن‌جایی که بسیاری از بانوان هیچ‌گاه متوجه نارسایی‌های رحم خود نمی‌شوند، آمار دقیقی از جمعیت مبتلایان به این اختلالات وجود ندارد.
میزان تأثیرگذاری رحم غیرطبیعی بر بارداری، به میزان غیر عادی بودن رحم وابسته است، اما به طور کلی نارسایی‌های رحمی باعث بروز ناباروری نمی‌شود و اغلب افراد با قرارگیری تحت نظارت‌ها و مراقبت‌های بیشتر، می‌توانند دوران بارداری خود را به خوبی به پایان برسانند. اگر چه افراد با شکل غیر عادی رحم دارای شانس باروری مساوی با دیگران هستند اما گاهی خطر سقط جنین در این بیماران بیشتر است و گاهی زایمان تنها به صورت سزارین امکان‌پذیر می‌باشد. همچنین شکل غیر عادی رحم می‌تواند در طول بارداری و حین زایمان، عوارض و مشکلاتی را برای خانم‌ها ایجاد کند.
غیر عادی بودن شکل رحم، عدم گلابی شکل بودن رحم باعث می‌شود که جنین در موقعیت نشسته (بریچ) یا به پهلو قرار بگیرد و به همین علت تنها راه زایمان برای این افراد سزارین است. در صورتی که رحم از اندازه طبیعی خود کوچک‌تر باشد این امکان وجود دارد که جنین از فضای خود خارج شود، یعنی کیسه آب یا آمنیوتیک ممکن است زودتر از موعد پاره شده و زایمان زودرس اتفاق بیفتد. لازم به ذکر است که در صورت تولد زود هنگام، معمولا نوزاد نارس را به مدت چند روز در بخش NICU نوزادان تحت مراقبت‌های ویژه قرار می‌دهند.
در مواردی که مادر باردار دچار ضعف یا نارسایی دهانه رحم باشد، توانایی رحم برای حفظ و رشد جنین کاهش می‌یابد و گاهی موجب زایمان زودرس یا سقط جنین می‌شود.
نارسایی دهانه رحم را چگونه درمان می‌کنند؟
درمان یا روش‌های مدیریت نارسایی دهانه رحم شامل موارد زیر است:
پروژسترون:
اگر مادر سابقه زایمان زودرس داشته باشد، ممکن است در سه ماهه دوم بارداری پزشک هورمون پروژسترون به نام هیدروکسی پروژسترون کاپروات تجویز کند. با این حال تحقیقات بیشتری نیاز است تا تأثیر واقعی پروژسترون بر نارسایی دهانه رحم مشخص شود. اخیرا تحقیقات نشان داده‌اند به نظر نمی‌رسد تجویز پروژسترون در بارداری‌های دوقلویی یا چندقلویی سودمند باشد.
سونوگرافی سریالی:
اگر مادر سابقه زایمان زودرس یا آسیب به دهانه رحم در بارداری قبلی یا طی جراحی داشته باشد، پزشک در چندین سونوگرافی پی درپی هر دو هفته از هفته 15 تا 24 بارداری طول دهانه رحم را بررسی می‌کند. اگر طی این مدت طول دهانه رحم کوتاه شود، پزشک دهانه رحم را سرکلاژ می‌کند.
سرکلاژ سرویکس:
اگر سن بارداری کمتر از 24 هفته باشد یا مادر سابقه زایمان زودرس داشته باشد و سونوگرافی باز شدن دهانه رحم را تأیید کند، یک جراحی به نام سرکلاژ سرویکس ممکن است بتواند از زایمان زودرس جلوگیری کند. در این روش گردن رحم با نوعی نخ بخیه قوی دوخته می‌شود و در ماه آخر بارداری یا در حین شروع انقباضات زایمانی نخ بخیه برداشته می‌شود تا روند زایمان طبیعی به خوبی پیش رود.
اگر مادر سابقه زایمان زودرس به دلیل نارسایی دهانه رحم داشته باشد، ممکن است پزشک حتی قبل از علائم باز شدن دهانه رحم اقدام به سرکلاژ کند. این روش معمولا قبل از هفته 14 بارداری انجام می‌شود. سرکلاژ برای هر فردی که در خطر زایمان زودرس باشد انجام نمی‌شود، خصوصا در بارداری‌های دوقلویی و یا چندقلویی باید پزشک نسبت فواید به مضرات سرکلاژ را بسنجد.
ممکن است پزشک وسیله‌ای را داخل واژن قرار دهد که طوری طراحی شده که رحم را حمایت می‌کند و پسری (pessary )نام دارد. از پسری می‌توان برای کاهش فشار وارده بر دهانه رحم نیز استفاده کرد. اگر چه تحقیقات بیشتری نیاز است تا تأثیر استفاده از این وسیله در درمان نارسایی دهانه رحم مشخص شود.
مطالعه مقاله تست پاپ اسمیر چیست؟ در وبلاگ ماما سلامت را نیز مورد بازدید خود قرار دهید.
برای درمان نارسایی دهانه رحم چه توصیه‌هایی می‌شود؟
در صورت وجود نارسایی سرویکس بهتر است توصیه‌های زیر را رعایت کنید:
۱. از نزدیکی اجتناب کنید.
۲. تا حد ممکن فعالیت فیزیکی نداشته باشید.
۳. استراحت کنید، هر چند استراحت نمی‌تواند از زایمان زودرس جلوگیری کند.
امید است مطالب فوق برای شما مفید بوده باشد. در صورت نیاز به راهنمایی بیشتر کارشناسان ماما سلامت در خدمت شما می‌باشند.
خرید دستگاه ضد عفونی کننده کاپ قاعدگی از فروشگاه لوازم بهداشتی و طبی ماماسلامت