زردی نوزاد در واقع زرد شدن پوست و چشمان نوزاد است. گروه ماماسلامت درباره این مشکل به شما راهنمایی و اطلاعات خواهد داد. زردی نوزاد بسیار شایع است و ممکن است زمانی رخ دهد که کودکان سطح بالایی از بیلی روبین دارند. بیلی روبین رنگدانه‌ای زرد است که هنگام تجزیه طبیعی سلول‌های قرمز خون ایجاد می‌شود.
در نوزادان بزرگتر و بزرگسالان، کبد بیلی روبین را تجزیه می‌کند و سپس آن را از طریق دستگاه گوارش دفع می‌کند. با این حال، کبد هنوز در حال رشد و تکامل نوزاد، ممکن است به اندازه کافی بالغ نباشد تا بیلی روبین را حذف کند.
در اکثر موارد، زردی نوزاد تازه متولد شده با رشد کبد کودک و شروع تغذیه، خود به خود از بین می‌رود که به دفع بیلی روبین از بدن کمک می‌کند.
در بیشتر مواقع، زردی طی 2 تا 3 هفته از بین می‌رود. زردی که بیش از 3 هفته ادامه یابد ممکن است علامت یک بیماری زمینه‌ای باشد. علاوه بر این، مقادیر زیاد بیلی روبین می‌تواند کودک را در معرض خطر ناشنوایی، فلج مغزی یا سایر اشکال آسیب مغزی قرار دهد.
علت زردی نوزاد چیست؟
زردی نوزاد (neonatal jaundice) یک وضعیت رایج و معمولا بی‌خطر در نوزادان تازه متولد شده است که سبب زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها می‌شود. دلیل زردی، بالا بودن بیلی روبین در خون است، این وضعیت هایپر بیلی روبینمی نامیده می‌شود. بیلی روبین یک ترکیب زرد رنگ است که به دلیل پاره شدن گلبول‌های قرمز در طحال ایجاد می‌شود.
بیلی روبین از طریق جریان خون به کبد می‌رسد و کبد بیلی روبین را به ترکیبی تبدیل می‌کند که از طریق صفرا به درون دستگاه گوارش و در نهایت، دفع می‌شود. در صورتی که اگر مقدار بیلی روبین در خون بسیار زیاد باشد کبد نمی‌تواند تمامی آن را دفع کند و در نتیجه، زردی ایجاد می‌شود. زردی در نوزادان به خصوص آن دسته از آن‌ها که قبل از هفته سی وهشتم ام به دنیا می‌آیند و برخی از نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، وجود دارد.
زمانی که کبد نوزاد به اندازه کافی بالغ نشده باشد و نتواند بیلی روبین اضافی موجود در جریان خون را تصفیه کند، این عارضه رخ می‌دهد. در برخی دیگر از نوزادان وجود عوامل زمینه‌ای دیگر باعث بروز این مشکل می شود. بیشتر نوزادانی که بین هفته ۳۵ تا ۴۰ بارداری به دنیا می‌آیند برای درمان زردی به درمان خاصی نیاز ندارند.
در موارد نادر، سطح بالای بیلی روبین در خون می‌تواند یک نوزاد را در معرض خطر آسیب مغزی قرار دهد. این حالت در صورت وجود دیگر عوامل خطر یرقان شدید بیشتر رخ می‌دهد.
عوامل افزایش دهنده زردی در نوزاد
برخی نوزادان بیشتر از بقیه مستعد ابتلا به زردی هستند. برخی موارد زیر باعث بیشتر شدن احتمال و بروز زردی یا یرقان در نوزادان می‌شود:
- اگر نوزاد خواهر یا برادری دارد که قبلا زردی داشته است.
- نوزاد در زمان تولد، کبودی داشته باشد.
- نوزاد زودرس باشد، زیرا کبد نابالغ آن‌ها نمی‌تواند سطح بیلیروبین را کنترل کند.
- نوزاد دچار یک اختلال ژنتیکی خاص باشد.
زردی در طول ۲۴ ساعت اول تولد نوزاد نیز می‌تواند توسط عارضه‌های جدی مثل اختلالات کبد، مثانه و روده، یک عفونت، ترومای شدید یا برخی آسیب‌های شدید نوزاد هنگام تولد و برخی بیمای‌های خاص ایجاد شود.
ناسازگاری Rh خون جنین و ناسازگاری گروه خونی نیز می‌تواند باعث بروز زردی در روز اول زندگی نوزاد شود که جز موارد جدی‌تر زردی است و نیاز به پیگیری دقیق پزشکی دارد. مطالعه مقاله آمپول روگام چیست؟ در چه مواردی باید تزریق شود؟ در سایت ماماسلامت را به شما توصیه می‌کنیم
علائم زردی نوزاد کدام است؟
زردی معمولا سه روز بعد از تولد بروز می‌کند و تا دو هفتگی، رفع می‌شود. در نوزادان با زایمان زودرس که استعداد بیشتری به زردی دارند، ممکن است این مشکل ۵ تا ۷ روز بعد از تولد بروز کند و تا سه هفته هم طول بکشد. به علاوه، نوزادانی که شیر مادر می‌خورند ممکن است به مدت طولانی‌تری علائم زردی را نشان دهند و حتی ممکن است ۳ ماه با این وضعیت مواجه باشند.
اگر نوزاد شما زردی داشته باشد، رنگ پوست او کمی به رنگ زرد متمایل می‌شود. زردی پوست معمولا در سر و صورت شروع می‌شود و سپس به قفسه سینه و روی شکم، گسترش می‌یابد.
در بعضی از نوزادان، زردی به دست و پاها نیز می‌رسد اگر پوست را با انگشت فشار دهید، زردی پوست بیشتر خودش را نشان می‌دهد این مشکل می‌تواند در جاهای دیگر بدن نیز خودش را نشان دهد. این بخش‌ها عبارتند از:
- زردی در سفیدی چشم
- درون دهان
- کف پاها
- کف دستان
یک نوزاد دارای زردی ممکن است علائم زیر را نیز نشان دهد:
- خواب‌آلود بودن
- بی‌اشتها بودن یا غذا نخوردن
- ادرار زرد تیره
- مدفوع کم رنگ
روش‌های درمان یرقان یا زردی نوزاد
زردی نوزاد نیازی به درمان ندارد زیرا این مشکل ظرف ۱۰ الی ۱۴ روز بدون هیچ اقدام خاصی برطرف می‌شود. با این حال، امکان دارد که زردی بیشتر از دو هفته هم طول بکشد. تنها زمانی نیاز به درمان وجود دارد که درجه زردی نوزاد رو به افزایش باشد. زیرا بالا بودن بیش از حد درجه زردی نوزاد می‌تواند سبب نفوذ بیلیروبین به مغز و در نتیجه، آسیب مغزی شود.
دو روش اصلی برای درمان یرقان یا زردی نوزاد وجود دارد که در بیمارستان انجام می‌شوند تا میزان زردی را به سرعت پایین بیاورند:
نور درمانی یا phototherapy :
طول موج خاصی از نور روی پوست نوزاد تابیده می‌شود و بیلیروبین را به ترکیبی تبدیل می‌کند که توسط کبد راحت‌تر شکسته می‌شود.
ترانسفیوژن تبادلی exchange transfusion :
در این روش خون نوزاد از طریق یک لوله نازک (کاترر) که در عروق خونی او قرار می‌گیرد، از بدن او خارج شده و با خون یک اهدا کننده جایگزین می‌شود. بدن بسیاری از نوزادان خیلی‌خوب به این روش واکنش نشان می‌دهند و بعد از چند روز می‌توانند از بیمارستان مرخص شوند.
خطرات زردی نوزاد چیست؟
زردی نوزادان در اکثر مواقع موضوع نگران کننده‌ای نیست. اما اگر سطح بیلیروبین بدن نوزاد خیلی بالا برود، زردی می‌تواند باعث آسیب دائمی به سیستم عصبی شود. درصد اندکی از نوزادان مبتلا به زردی نیز ممکن است دچار عارضه‌‌ای به نام کرن ایکتروس، شوند که می‌تواند منجر به ناشنوایی، تاخیر در رشد و نمو یا شکلی از فلج مغزی شود.
البته این مورد در میان نوزادان نادر است و نیازی به نگرانی نیست، زیرا کودکتان به احتمال زیاد با پیگیری‌های شما کاملا تحت نظر یک پزشک اطفال مراقبت و بررسی می‌شود.
بیمارستان‌ها پیش از مرخص کردن مادر و نوزاد طبق دستورالعمل‌های خاص خود نوزاد را از نظر وجود یا عدم وجود زردی بررسی می‌کنند. توصیه می‌شود که تا زمانی که نوزاد در بیمارستان است هر ۸ تا ۱۲ ساعت یکبار نوزاد از این نظر بررسی شود.
نوزاد باید بین روز سوم و هفتم بعد از تولد، زمانی که مقدار بیلی روبین در بالاترین سطح خود است هم معاینه شود. اگر زودتر از ۷۲ ساعت پس از تولد، نوزاد از بیمارستان مرخص شده باشد، تا ۲ روز بعد از آن زمان باید برای بررسی احتمال ابتلا به زردی توسط پزشک معاینه شود.
چرا زردی از شایع ترین بیماری‌های نوزادان است؟
دلیل شایع بودن زردی در نوزادان این است که تراکم گلبول‌های قرمز در خون نوزادان زیاد است و کبد نوزاد نیز به طور کامل تشکیل نشده است، بنابراین، کبد نمی‌تواند به شکل کاملا موثری، تمامی بیلی روبین تولید شده را دفع کند. غلظت بیلی روبین در خون نوزادان می‌تواند به دو برابر غلظت آن در خون بزرگسالان برسد.
زمانی که کودک به دو هفتگی می‌رسد، غلظت بیلی روبین در خون او کاهش می‌یابد و کبدش کامل‌تر می‌شود. در نتیجه، زردی تا دو هفتگی تقریبا به طور کامل برطرف می‌شود. معمولا زردی بدون نیاز به هیچ اقدام درمانی، خود به خود بهبود پیدا می‌کند.
تغذیه با شیر مادر
شیردهی نیز می‌تواند یکی از دلایل زردی نوزاد باشد. پس شیر خشک برای جلوگیری از زردی نوزاد تجویز می‌شود و اگر درجه زردی نوزاد خیلی بالا باشد تا زمانی که زردی به طور کامل درمان نشده بهتر است نوزاد به جای شیر مادر، از شیر خشک تغذیه شود.
در صورتی که زردی خیلی شدید نباشد و کاملا طبیعی به نظر برسد، نیازی به قطع کردن شیر مادر نیست. مزایای شیر مادر بیشتر از مضرات و خطرات برای زردی است. اگر نیاز به درمان زردی نوزاد وجود داشته باشد، نوزاد باید بیشتر شیر و مایعات بخورد.
بیماری‌های زمینه‌ای
گاهی اوقات زردی می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری باشد. این نوع بیماری، زردی پاتولوژیک نامیده می‌شود. دلایل زردی پاتولوژیک عبارتند از:
کم کاری تیروئید: غده تیروئید مقدار کافی هورمون تولید نمی‌کند.
ناسازگاری گروه خونی: وقتی که مادر و فرزند گروه‌های خونی متفاوتی داشته باشند و خون آن‌ها در طول بارداری یا تولد با همدیگر ترکیب شود. برای کسب اطلاعات بیشتر مطالعه مقاله کم کاری تیروئید در بارداری و تاثیر آن بر نوزاد در دانشنامه ماماسلامت را به شما پیشنهاد می‌کنیم
موارد نیازمند به مراجعه به پزشک
در صورت مشاهده هر کدام از موارد زیر در رابطه با زردی و یرقان در نوزادان لازم است با پزشک اطفال یا پزشک خودتان تماس بگیرید:
- اگر پوست نوزاد شما زرد رنگ شده است.
- اگر سفیدی چشم، پوست شکم یا دست‌ها و پاهای او زرد شده باشد.
- اگر نوزادتان زردی دارد و به سختی از خواب بیدار می‌شود.
- نوزاد مبتلا به زردی بهانه‌گیر شده است و نمی‌خواهد شیر بخورد.
- اگر نوزادتان موردی حتی خفیف از زردی را برای بیش از سه هفته داشته است.
همچنین اگر هر گونه نگرانی در مورد زردی دارید، به پزشک مراجعه کنید یا با او تماس بگیرید تا مطمئن شوید مشکلی وجود ندارد و نگرانی شما نیز برطرف شود.