پارگی رحم، یکی از عوارض نادر اما جدی بارداری است که در دوران بارداری یا حین زایمان اتفاق می‌افتد. اگرچه بسیاری از خانم‌ها زایمان خوب و سالمی دارند، اما همهٔ مادرها نیز زایمان راحت و آرامی ندارند. در طول بارداری و زایمان، ممکن است عوارض متعددی رخ دهد که برای مادر و جنین خطراتی را به همراه خواهد داشت.
متأسفانه حدود ۶ درصد از نوزادانی که حین پارگی رحم مادر متولد می‌شوند، جان سالم به در نمی‌برند. همچنین حدود ۱ درصد از مادرها در اثر پارگی رحم جان خود را از دست می‌دهند. به همین جهت اگر پارگی رحم به موقع و سریع تشخیص داده شود و مادر و نوزاد تحت درمان قرار بگیرند، احتمال زنده ماندن آن‌ها نیز بیشتر می‌شود. در ادامۀ این مقاله از مجموعه سی سیب به بررسی پارگی رحم و نحوه درمان آن می‌پردازیم.
پارگی رحم چیست؟
دیواره رحم از بافت نرمی ساخته شده که برای رشد جنین در بارداری سازش یافته است. معمولا در طی رشد جنین، رحم به اندازه کافی گسترش یافته و با به دنیا آمدن نوزاد، دوباره به اندازه قبلی باز می‌گردد. در برخی موارد، ممکن است رحم به دلیل فشار ناشی از بزرگ شدن جنین، پاره شود. پاره شدن رحم در میان زنان بارداری که قبلا زایمان تحت عمل سزارین داشته‌اند از شیوع بیشتری برخوردار است. زمانی که تحت عمل سزارین قرار می‌گیرید، به منظور زایمان جنین بخشی از رحم را برش می‌دهد.
پارگی رحم با احتمال بیشتری در خطوط زایمان قبلی رخ می‌دهد. علت بروز اتفاق این است که دیواره رحم در مسیر خطوط قبلی ضعیف شده و احتمال پارگی رحم را دوچندان می‌کند. اگرچه محل بریدگی قبلی سزارین، ریسک ابتلا به این وضعیت را بیشتر می‌کند، با این وجود تنها شرایطی نیست که می‌توانند علت این گسستگی‌ها باشند.
تقسیم بندی پارگی رحم
پارگی رحم بر دو نوع است : پارگی کامل و ناقص
پارگی کامل
تمام لایه‌های رحم و در اکثر موارد سروز پوشاننده رحم را در برمی‌گیرد و حفره رحم با حفره شکم ارتباط پیدا می‌کند. در این نوع پارگی قسمتی از بدن جنین و گاه تمامی جنین از ناحیه پاره شده به خارج از رحم راه می‌یابد .
پارگی ناقص یا مخفی
اصطلاحی است که معمولا به جدا شدگی عضله رحم، اما سالم ماندن سروز پوشاننده آن اطلاق می‌شود. به طور رایج به پارگی ناکامل رحم از هم گسیختگی رحم هم گفته می‌شود. این گونه پارگی‌ها معمولا بدون علامت هستند و حفره رحم با حفره شکمی ارتباط ندارد. تفاوت این دو نوع پارگی در این است که در پارگی ناقص پرده‌های جنینی دست نخورده باقی مانده، خونریزی وجود نداشته یا خفیف است و بیمار چندان علامت دار نیست و نیاز به درمان خاصی ندارد.
دلایل پارگی رحم
اکثر پارگی‌های رحم در محل برش سزارین قبلی به وجود می‌آید و پارگی‌ها به این دلیل در طول زایمان ایجاد می‌شود که یک زخم، بیشتر احتمال دارد تحت فشار ناشی از انقباضات زایمان از هم باز شود. اگر شما یک سزارین معمولی با برش عرضی در قسمت تحتانی رحم داشته‌اید و پزشک، زایمان طبیعی پس از سزارین را برای شما مناسب تشخیص داده است، احتمالاً ریسک پارگی رحم هنگام زایمان برای شما بسیار پایین خواهد بود.
از سوی دیگر، اگر سزارینی با برش “کلاسیک” داشته‌اید که برشی عمودی است و به بخش بالایی و عضلانی‌تر رحم می‌رسد، ریسک بسیار بالاتری برای پارگی رحم وجود دارد و باید برای سزارین برنامه‌ریزی کنید. احتمال پارگی رحم می‌تواند برای زنانی که دیگر انواع جراحی‌های رحم مثل جراحی برداشتن فیبروئیدها یا جراحی برای اصلاح شکل رحم را داشته‌اند نیز وجود دارد. اگر سابقه‌ی پارگی رحم دارید، باید برای عمل سزارین شما برنامه‌ریزی شود. بسیار غیرمعمول است رحمی که سابقه‌ی جراحت و پارگی نداشته است، دچار پارگی شود، اما گاهی این اتفاق می‌افتد.
عواملی که احتمال این مشکل را بالا می‌برند شامل موارد زیر است:
– داشتن زایمان‌های متعدد قبلی؛ پنج زایمان یا بیشتر
– چسبندگی جفت خیلی عمیق
– بزرگ شدن بیش از حد رحم به دلیل افزایش مایع آمنیوتیک یا بارداری چندقلو
– جدا شدن زودرس جفت
– بارداری طولانی‌مدت و نوزاد بزرگ‌جثه
– آسیب به رحم در شرایطی مثل تصادف ماشین
علائم پارگی رحم چیست؟
این اختلال، خود به خودی ممکن است باعث شود کودک در اواخر بارداری یا زایمان به داخل حفره شکم بیفتد. پارگی رحم، یک عارضه نادر و شدید زایمان است که کمتر از یک درصد از زنان باردار را درگیر می‌کند. اگرچه همه خانم‌ها در معرض پارگی رحم نیستند، یک پارگی یا سوراخ در رحم در دوران بارداری و زایمان می‌تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد. در ادامه به بررسی علائم پارگی رحم می پردازیم:
دو نوع پارگی رحم، کامل و ناقص وجود دارد. این اختلال می‌تواند پارگی ناقص باشد که در آن قسمت صفاقی پوشاننده رحم دست نخورده باقی می‌ماند و ممکن است محتویات رحم از جمله جنین و گاهی جفت در حفره صفاقی تخلیه شود؛ اما پارگی کامل زمانی رخ می‌دهد که محتوای رحم جابجا شده باشد. جنین و جفت در داخل حفره رحم قرار دارند. به نظر می‌رسد نوع کامل از بین دو نوع خطرناک‌تر است. شدت علائم ممکن است بسته به نوع و مدت زمان پارگی متفاوت باشد.
انواع علائم با این اختلال همراه است. برخی از علائم احتمالی عبارتند از:
- درد غیر طبیعی شکم
- ضعیف شدن عضله رحم
- خونریزی بیش از حد واژن
- درد ناگهانی بین انقباضات
- ضربان قلب غیر طبیعی در کودک
- عدم پیشرفت زایمان به طور طبیعی
- قرار گرفتن سر نوزاد در مجرای زایمان
- انقباضاتی که کندتر یا شدیدتر می‌شوند.
- درد ناگهانی در محل جراحی‌های قبلی رحم
- ضربان قلب سریع، فشار خون پایین و شوک در مادر
عوارض پارگی رحم
خطرات و عوارض ناشی از پارگی‌رحم هم برای مادر و هم جنین وجود دارد. نگرانی‌ها در رابطه با عوارض جنینی بیشتر است. پس از پارگی رحم، جنین هر چه زودتر باید از رحم خارج شود.
طولانی شدن زایمان به مدت بیشتر از ۴۰ دقیقه موجب کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین شده، در نتیجه ضربان قلب وی افت کرده و در نهایت موجب مرگ جنین خواهد شد. خونریزی شدید واژینال که ممکن است منجر به شوک مادر شود و ابتلا به عفونت‌ها پس از جراحی از عوارض مادری پارگی‌رحم به شمار می‌روند. دیگر عوارض پارگی‌رحم شامل آمبولی مایع آمنیوتیک، آسیب به هیپوفیز جنین، مشکلات کلیوی مانند آسیب به حالب است.
برای جلوگیری از پارگی رحم چه کاری باید انجام دهید؟
اگر قبلا زایمان سزارین یا هر گونه جراحی رحم داشته‌اید که در آن دیواره رحم برش خورده است باید ریسک‌های مربوطه و گزینه های مختلف زایمان را ارزیابی نموده و اگر قصد دارید زایمان طبیعی (واژینال) انجام دهد حتما با پزشک خود مشورت نمایید. اگر قبلا جراحی رحم انجام داده‌اید حتما به پزشک اطلاع دهید که القای زایمان با پروستاگلاندین انجام نشود.
اگر دچار پارگی رحم شدید، زایمان سزارین باید به سرعت انجام شده و پس از آن رحم آسیب دیده باید درمان گردد. معمولا پزشک برای جلوگیری از عفونت آنتی بیوتیک تجویز می‌کند.
پارگی رحم چگونه درمان می‌شود؟
-در صورتی که خونریزی شدید باشد برای کنترل خونریزی باید رحم با جراحی هیسترکتومی خارج شود که بعد از آن دیگر امکان بارداری برای خانم وجود نخواهد داشت.
-اگر بعد ازپارگی رحم، خونریزی شدید واژینال وجود داشته باشد باید به بیمار خون تزریق شود.
-پزشک برای انجام زایمان باید از روش جراحی استفاده کند و با مراقبت‌های ویژه از جمله اکسیژن رسانی، شانس زنده ماندن جنین را افزایش می‌دهد.
کلام آخر
پارگی رحم اتفاقی نیست که بتوان آن را نادیده گرفت و برای رفع این مشکل اقدامی نکرد. اگر به هر دلیل احتمال وقوع این عارضه در یک مادر باردار به هر دلیل بالا باشد، باید از قبل آمادگی‌های لازم اندیشیده شود تا منجر به عواقب سخت و خطرناک نشود. با این وجود آمادگی پزشک بارداری و تیم جراحی برای وقوع چنین حادثه‌ای در فرایند زایمان طبیعی در هر مادر بارداری و با هر پیشینه‌‌ای از بیماری، در کنترل این عارضه بسیار مهم و موثر است. یادآوری می‌کنیم که این عارضه نادر در زایمان طبیعی نباید باعث شود که مادران باردار عوارض زایمان سزارین را نادیده بگیرند و بدون نظر پزشک از ابتدا به سمت زایمان سزارین بروند.