ناباروری یک وضعیتی از سیستم تولید مثل می باشد که از بارداری جلوگیری می کند. ناباروری معمولا به زوج هایی که برای بارداری یک سال تلاش کرده اند اما تلاش آن ها بی نتیجه بوده است، اطلاق داده می شود. برای اطاعات بیشتر درباره ناباروری به شما مطالعه مقاله ماما سلامت که در ادامه آمده است را پیشنهاد می کنیم.
مفهوم بارداری فرآیند پیچیده ای می باشد که به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله این عوامل :
- تولید اسپرم سالم توسط مرد
- تولید تخمک سالم توسط زن
- لوله های فالوپ انباشته شده، که اجازه می دهند اسپرم به تخمک برسد
- توانایی اسپرم برای باروری
- کیفیت جنین تولید شده
در نهایت، برای سالم ماندن جنین باید تمامی عوامل مطلوب باشند. اگر تنها یکی از این عوامل ضعیف باشد، نتیجه ناباروری می شود.
یکی از مسائلی که وجود دارد این است که عده ای از زوج ها با اینکه تمام موارد مهم قبل از بارداری مانند رژیم غذایی، مصرف مکمل های و ویتامین ها، چکاپ های قبل از بارداری و … باز هم پس از گذشت یک سال باردار نمی شوند. که این ها باید تحت درمان قرار گیرند تا وضعیت آن‌ها دائما چک شود.
علت ناباروری در زنان چیست؟
از جمله دلایل بروز ناباروری در خانم ها عبارتند از:
- اختلالات تخمک گذاری
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- مشکلات مربوط به انسداد لوله های فالوپ
- مشکلات رحمی مانند پولیپ و اندومتریوز
اختلالات تخمک گذاری
عملکرد سیکل قاعدگی به وسیله غدد و هورمون هایی کنترل می شود. جهت تخمک گذاری، بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس، دستور آزاد شدن هورمون های محرک رها شدن تخمک از تخمدان ها را ارسال می کند.
عدم سیکل قاعدگی و یا اختلال در سیکل می تواند نشانه ای از این که تخمک گذاری انجام نمی شود، باشد. با استفاده از کیت تخمک گذاری می توان از این اختلالات و نیز زمان مناسب تخمک گذاری مطلع شوید.
.بیشتر بخوانید: استفاده از کیت تخمک گذاری
سندرم تخمدان پلی کیستیک
زمان تخمک گذاری، کیست ها و فولیکول های کوچکی در تخمدان ها تشکیل می شود. در کل، یک فولیکل بالغ می شود تا یک تخمک آزاد شود. در سندرم تخمدان پلی کیستیک، فولیکول بالغ نمی شود و در نهایت، کیست های کوچکی داخل تخمدان تشکیل خواهد شد.
مشکلات مربوط به انسداد لوله های فالوپ
اسپرم در مسیر لوله های فالوپ، تخمک را بارور می کند. انسداد و اسکار لوله های فالوپ، می تواند روند آزاد شدن تخمک را مختل کند و مانع رسیدن تخمک به اسپرم شود.
مشکلات رحمی
تخمک بارور، در لایه های مخاطی رحم کاشته می شود. برخی مشکلات رحمی می توانند روند کاشت را مختل کنند. ناهنجاری هایی از قبیل: فیبروم، تومورهای خوش خیم داخل رحم، پولیپ، رشد بیش از حد اندومتریوم.
اندومتریوز
اندومتریوز، اختلالی است که در آن، سلول های موجود در مخاط رحم (اندومتریوم) به سایر قسمت های لگن حرکت می کنند. این مورد می تواند با آسیب لوله های فالوپ و تخمدان ها همراه باشد، که در نهایت حرکت تخمک و اسپرم نیز مختل خواهد شد. در گذشته از جراحی باز برای درمان بیماری استفاده می شد. امروزه روش های بسته و آندوسکوپیک جایگزین جراحی باز شده اند که علاوه بر درمان به تشخیص بیماری ها می پردازد.
امروزه برای درمان ناباروری از عمل لاپاراتومی و باز استفاده نمی شود بلکه از روش لاپاراسکوپی برای کمک به درمان ناباروری استفاده می شود. در صورتی که محل بازدید حفره شکمی باشد از لاپاراسکوپی استفاده می شود ولی در صورتی که هدف، حفره رحم باشد از هیستروسکوپی برای بررسی بیماری استفاده می شود.
با استفاده از این روش ها می توان بیماری هایی که می تواند منجر به ناباروری شود را درمان کرد. از جمله این بیماری ها کیست تخمدان، اندومتریوز، چسبندگی لوله های رحمی می باشد. این روش ها باید توسط پزشکی انجام شود که آموزش های لازم را در این زمینه دیده باشد.
.بیشتر بخوانید: مزایا و معایب کاپ قاعدگی+ طریقه مصرف آن!
روش های درمان ناباروری زنان
درمان ناباروری با تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI)
یکی از روش های کمک به باروری است که در آن مایع منی در غلظت بالایی از اسپرم های متحرک تهیه شده و سپس به وسیله یک کاتتر ظریف به ناحیه گردن رحم تزریق می شود.
همچنین IUI به علت اینکه نسبت به دیگر روش های کمک باروری غیر تهاجمی تر و ارزان تر است معمولا به عنوان اولین اقدام درمانی برای زوج های نابارور در نظر گرفته می شود.
موفقیت در درمان ناباروری با IUI
میزان بارداری در این عمل به شدت وابسته به علل اتیولوژیکی است. این درحالی است که مطالعات متعددی فاکتور های متعددی وجود دارد که شانس بارداری در انجام عمل IUI را تحت تاثیر قرار می دهند.
درمان ناباروری با IVF
IVF یا لقاح خارج رحمی، در درمان مشکلات ناباروری و یا سایر مشکلات ژنتیکی کاربرد دارد. در طول درمان، تخمک های بالغ از تخمدان ها گرفته خواهند شد و در محیط آزمایشگاهی توسط اسپرم، بارور می شوند. سپس، این تخمک های بارور در داخل رحم کاشته می شوند.
میزان موفقیت این شیوه درمانی به عوامل متعددی از جمله، سن مادر و علت ناباروری بستگی دارد. در صورتی که بیش از یک جنین داخل رحم کاشته شود، احتمال دو قلویی و چند قلویی افزایش می یابد.
برخی از علل انجام IVF عبارت است از:
– آسیب و یا انسداد لوله های فالوپ
– اختلالات تخمک گذاری
– اندومتریوز
– فیبروم های رحمی
– تولید ناکافی اسپرم
– اختلالات ژنتیکی
اقدامات قبل از IVF
قبل از آغاز این شیوه درمانی، برخی از آزمایشات و تست های غربالگری باید انجام شود، از جمله:
- بررسی تخمدان ها، به منظور تعیین کمیت و کیفیت تخمک ها
- غلظت هورمون محرک فولیکول (FSH) و اندازه گیری استرادیول در خون
- آنالیز مایع منی
- بررسی بیماری های عفونی مانند ایدز
مراحل IVF
القای تخمک گذاری: اگر در روند درمان، از تخمک های خودتان استفاده شده است، ابتدا تخمدان ها توسط هورمون های ترکیبی و مصنوعی، تحریک می شوند تا تخمک بیشتری تولید شود. در این درمان، چندین تخمک نیاز می باشد، زیرا تعدادی از تخمک ها قابلیت بارور شدن نخواهند داشت.
مصرف برخی از داروها نیز نیاز می شود، از جمله: داروهایی جهت تحریک تخمدان ها به صورت تزریقی، تا تخمک های بیشتری تحریک شوند، داروهایی جهت پیشگیری از آزاد شدن زود هنگام تخمک ها و داروهایی مانند مکمل های پروژسترون، جهت آماده شدن رحم و کاشتن جنین.
بازیابی تخمک: این مرحله، 34 تا 36 ساعت بعد از آخرین تزریق و یا قبل از تخمک گذاری انجام می شود. در این مرحله، تخمدان ها و فولیکول ها بررسی می شوند، و تخمک ها از فولیکول ها گرفته خواهند شد. سپس تخمک های بالغ در محیط مناسب قرار می گیرند و با اسپرم مخلوط می شوند.
بازیابی اسپرم: اسپرم در محیط آزمایشگاهی، از مایع منی جدا می شود.
باروری: حدودا 12 روز تا دو هفته بعد از بازیابی تخمک، بارداری از طریق آزمایش خون ساده تشخیص داده می شود. در صورت عدم باروری، تزریق پروژسترون قطع، و عادت ماهیانه آغاز می شود. در صورت پریود نشدن و یا خونریزی های غیر طبیعی، حتما پزشک خود را مطلع کنید.
احتمال داشتن کودکی سالم و زایمان خوب بعد از درمان با IVF، به عواملی مانند، سن مادر، وضعیت جنین، سابقه استفاده از این شیوه درمانی در زایمان های قبلی، علت ناباروری و یا سبک زندگی نیز بستگی دارد.
رحم اجاره‌ای، راهی برای بچه دار شدن
زنانی که فاقد رحم هستند یا آن هایی که رحم ناسالمی دارند می‌توانند از رحم اجاره ای استفاده کنند. رحم اجاره ای، زن دیگری است که قبول می‌کند با استفاده از اسپرم مرد و تخمک خودش باردار شود. فرزند حاصل از نظر ژنتیکی شبیه به پدر و مادر خواهد بود. پس از تولد، جانشین مادر نوزاد را برای فرزند خواندگی به والدین می دهد.
حامل بارداری، یک راه نوین برای زوج های نابارور
زنانی که تخمدان دارند ولی رحم مناسب ندارند می توانند از حامل بارداری استفاده کنند. این گزینه همچنین می تواند برای زنانی استفاده شود که به علت بیماری های جسمانی شدید، قادر به باردار شدن نیستند.
در این مورد، زن از تخمک خودش استفاده می‌کند. این تخمک توسط اسپرم مرد بارور می‌شود و رویان در داخل رحم حامل بارداری قرار داده می‌شود. فرد حامل بارداری نسبتی با نوزاد نخواهد داشت و هنگام تولد او را به والدینش تحویل می‌دهد.
مشکلات ژنتیکی در رابطه با نازایی
در برخی مواقع وجود مشکلات ژنتیکی می تواند باعث نازایی در زوجین گردد. که از آن جمله می توان به مشکلات هورمونی، چاقی و یا غیر عادی بودن سلول های جنسی اشاره کرد.
استعداد چاقی مورد بسیار مهمی است که می تواند باعث بروز سندروم تخمدان پلی کیستیک گردد و این مشکل می تواند باعث بروز ناباروری در زنان گردد.
مبتلا بودن به انواع عفونت ها که باید با انجام جراحی های مختلف درمان گردد، جزو مهمترین عوامل ژنتیکی می باشد که می تواند منجر به ناباروری در زنان شود.