حدود ۱ تا ۲ درصد از خانم‌های باردار به کلستاز بارداری مبتلا می‌شوند. کلستاز در بارداری وضعیتی است که مایع صفرا به‌طور عادی داخل مجاری صفراوی جریان پیدا نمی‌کند و املاح صفراوی در پوست جمع می‌شوند که این تجمع می‌تواند باعث خارش شود. کارشناسان ماما سلامت و پزشکان این وضعیت را در بارداری خطرناک می‌دانند.
خارش در دست‌ها و پاها، تیره شدن رنگ ادرار، احساس خستگی، بی‌اشتهایی و روشن شدن رنگ مدفوع از جمله علائم کلستاز بارداری می‌باشد. اما اغلب خانم‌های مبتلا فقط متوجه علامت خارش می‌شوند. باید توجه داشته باشید که خارش در خانم‌های باردار باید جدی گرفته شود، زیرا ممکن است علامت اولیه کلستاز باشد که خطرناک است و اگر دیر تشخیص داده شود، عوارض جدی برای مادر و جنین دارد. اگر خانم باردار دچار خارش باشد، باید سطح آنزیم‌های کبدی و بیلی‌روبین او از طریق آزمایش خون بررسی شود و اگر بالا بود، اقدامات درمانی لازم انجام شود.
در بارداری‌های چندقلویی، خانم‌های دارای سابقۀ آسیب کبدی و همچنین خانم‌های که مادر یا خواهرشان سابقۀ ابتلا به کلستاز بارداری دارند، احتمال بروز این بیماری بیشتر است. در ادامه به توضیح بیشتر درباره این بیماری خواهیم پرداخت.
کلستاز بارداری چیست؟
کلستاز یک اختلال بالقوه جدی کبدی است که در طی بارداری گاهی دیده می‌شود. به صورت نرمال، اسیدهای صفراوی از کبد وارد روده کوچک می‌شود تا غذا را هضم کنند. در وضعیت کلستاز، اسیدهای صفراوای به صورت مناسب به روده‌ها تخلیه نمی‌شود و در داخل کبد تجمع پیدا می‌کنند.
درمان کلستاز بارداری امکان پذیر نمی‌باشد. زمانی که شما زایمان کردید کلستاز بارداری نیز از بین می‌رود. ممکن است سابقه خانوادگی در ایجاد این مشکل نقش داشته باشد، ولی گاهی علائم کلستاز بارداری بدون هیچ سابقه خانوادگی نیز در افراد دیده می‌شود.
اگر در بارداری قبلی، شما مبتلا به کلستاز شده‌اید، احتمال بسیار زیادی وجود دارد که در حاملگی بعدی نیز با این مشکل مواجه شوید. در تحقیقات انجام شده رابطه بین زایمان زودرس و مرگ داخل رحمی با کلستازهای بارداری مشاهده شده است. در تحقیقات انجام شده متوجه شده‌اند که در خانم‌های بارداری که سطح اسیدهای صفراوی آن‌ها بالاتر از ۴۰ میکرو مول در هر لیتر است، احتمال مشاهده علائم کلستاز بارداری وجود دارد.
از ۱۰۰ خانم باردار ۱ تا ۲ نفر از آن‌ها مرگ جنین در داخل رحم را تجربه می‌کنند. از آنجایی که خطر مرگ داخل رحم جنین در این خانم‌های باردار دیده می‌شود، در حوالی ۳۸-۳۷ هفته بارداری ایجاد القای زایمانی، به منظور انجام زایمان باید در نظر گرفته شود. هنگامی که شرایط خانم باردار خطرناک گزارش شود (زمانی که سطح اسید صفراوی بالاتر از ۴۰ میکرو مول در لیتر) زایمان در سنین حتی کمتر از ۳۷ هفته بارداری باید انجام شود.
علائم کلستاز بارداری
-از شایع‌ترین علائم کلستاز بارداری، ایجاد خارش در بدن می‌باشد. این خارش در برخی از مادران باردار فقط در دست، کف دست و کف پا بوده و در برخی دیگر کل بدن را درگیر می‌کند. این خارش در شب بدتر می‌شود به حدی که منجر به اختلال خواب در مادر باردار می‌شود.
-خارش معمولا از دوره سوم بارداری شروع می‌شود. اما گاهی حتی زودتر نیز آغاز می‌شود. با نزدیک شدن به زمان زایمان شدت خارش‌ها افزایش پیدا می‌کند.
– چند روز پس از به دنیا آمدن نوزاد این خارش‌ها خود به خود برطرف می‌شوند.
دیگر علائم کمتر شایع کلستاز بارداری شامل موارد زیر می‌شوند:
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع
- زردی
علت به وجود آمدن کلستاز در بارداری
علت کلستاز بارداری به طور دقیق مشخص نیست اما ممکن است ژن‌های شما در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشند. گاهی اوقات، این وضعیت در افراد یک خانواده بیشتر مشاهده می‌شود. به طوری که انواع ژنتیکی خاصی نیز به عنوان علت کلستاز بارداری شناسایی شده است.
هورمون‌های بارداری نیز ممکن است در پیداشدن علائم کلستاز بارداری موثر باشند. هورمون‌های بارداری هرچه به موعد زایمان نزدیک می‌شوید، افزایش می‌یابد. پزشکان تصور می‌کنند که این امر می‌تواند جریان طبیعی صفرا را آهسته‌تر کند.
صفرا مایع گوارشی ساخته شده در کبد است که به سیستم گوارش شما در تجزیه چربی‌ها کمک می‌کند. به جای خروج از کبد، صفرا در کبد و بدن تجمع می‌یابد. در نتیجه، نمک‌های صفراوی سرانجام وارد جریان خون می‌شوند که می‌تواند احساس خارش در شما ایجاد کند. نمک‌های صفراوی در هضم غذا نیز کمک می‌کنند.
مطالعه مقاله تغییرات هورمونی در دوران بارداری را از وبلاگ ماما سلامت به شما پیشنهاد می‌دهیم.
موارد زیر نیز به عنوان علت کلستاز بارداری شناخته شده‌اند:
- – بیماری های کبدی
- – سنگ صفراوی
بیماری‌هایی که ممکن است همراه با کلستاز در بارداری در فرد به وجود آیند:
– هپاتیت C
– هپاتیت خودایمنی
– سیروز صفراوی
عوامل خطر ساز درباره ابتلا به کلستاز بارداری
به طور کلی ممکن است در هر ۱۰۰۰ نفر ۱ نفر مبتلا به کلستاز شود. عواملی وجود دارند که ابتلا به این عارضه را بیشتر می‌نماید که عبارتند از:
- داشتن فردی در خانواده که قبلا مبتلا به این بیماری بوده یا اگر فرد قبل از بارداری مبتلا به کلستاز باشد این مشکل در بارداری نیز عود خواهد داشت.
- اگر قبلا فرد دارای مشکلات کبدی بوده باشد، در صورتی که بارداری از روش (IVF) صورت گرفته باشد، کلستاز دیده می‌شود.
- بارداری دوقلو یا چندقلو زمینه را برای بروز کلستاز در بارداری فراهم می‌کند.
برخی دیگر از عوامل خطر کلستاز در بارداری عبارتند از:
- سابقه شخصی یا خانوادگی ابتلا به کلستاز
- سابقه آسیب یا بیماری کبدی
- بارداری چند قلویی
تذکر: هپاتیت C از دیگر عوامل زمینه‌ساز کلستاز در بارداری هستند.
عوارض کلستاز بارداری
عوارض کلستاز در بارداری ممکن است در مادر یا فرزند در حال رشد رخ دهد.
در مادران، این شرایط ممکن است به طور موقت بر نحوی جذب چربی توسط بدن اثر بگذارد. جذب ضعیف چربی می‌تواند باعث کاهش سطوح فاکتورهای وابسته به ویتامین K دخیل در لخته خون شود. اما این عارضه نادر است و مشکلات کبدی در آینده شایع نیست.
در نوزادان، عوارض کلستاز بارداری می‌تواند شدید باشد. این عوارض ممکن است شامل:
- تولد بسیار زود از موعد (زایمان زودرس)
- مشکلات ریوی ناشی از تنفس در مکونیوم (ماده‌ای سبز، چسبناک که معمولا در روده‌های کودک در حال رشد جمع می‌شود. اگر مادر مبتلا به کلستاز باشد ممکن است به مایع آمنیوتیک منتقل شود).
- مرگ نوزاد در اواخر بارداری قبل از زایمان (مرده زایی)
- به دلیل اینکه عوارض برای نوزاد ممکن است بسیار خطرناک باشد پزشک متخصص ممکن است زایمان زودتر از موعد را توصیه کند.
مطالعه مقاله دفع مکونیوم جنین چیست و چه علائمی دارد در وبلاگ ماماسلامت را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
رژیم غذایی و تاثیر آن بر ابتلا به کلستاز
برای کاهش خطر ابتلا به کلستاز و سایر مشکلات در دوران بارداری، پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل با مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه مهم است. محصولات ارگانیک کمتر تحت تأثیر آفت کش‌ها و سایر سموم قرار می‌گیرند.
اگر از غذای کنسرو شده استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که در آب خودش نگهداری می‌شود و شکر اضافه ای ندارد. لوبیا خشک و حبوبات مانند عدس و نخود منبع خوبی از پروتئین هستند. مصرف غذاهای کامل مانند نان سبوس دار را افزایش دهید.
از مصرف مواد غذایی زیر باید اجتناب شود، شامل:
- قندها و غذاهای بسیار تصفیه شده، مانند نان سفید و شربت ذرت
- گوشت های فرآوری شده
- محصولات سویا
- محصولات لبنی پرچرب
روزانه 8 تا 12 لیوان آب بنوشید و از مصرف نوشیدنی‌های الکلی و گازدار مانند کولا خودداری کنید. نوشیدن الکل در دوران بارداری باعث ایجاد کلستاز نمی‌شود، اما باید از مصرف الکل در دوران بارداری خودداری کرد، زیرا می‌تواند منجر به تعدادی از عوارض از جمله سایر انواع بیماری‌های کبدی شود. رعایت دستورات پزشک و رژیم غذایی برای درمان کلستاز بارداری مهم است، اما رژیم غذایی جایگزین داروهای تجویز شده توسط پزشک نیست.