سونوگرافی در بارداری برای اطلاع مادرانی که از هفته‌های اول بارداری دچار اضطراب و نگرانی برای وضعیت جسمانی و سلامت جنین خود هستند انجام می شود. پزشک با انجام سونوگرافی های دوران بارداری و مشاهده جنین در رحم، بخش بسیار زیادی از این نگرانی ها را برطرف می‌کند. ماما سلامت در این مقاله به سنوگرافی های مهم بارداری اشاره کرده است.
همچنین اگر نقص مادرزادی یا مشکلات دیگری در زمان بارداری برای جنین رخ دهد، به کمک سونوگرافی در بارداری قابل شناسایی خواهد بود. پزشک با بررسی تصاویر سونوگرافی، از مشکلات احتمالی مادر یا جنین، مطلع میشود. سونوگرافی در بارداری یکی از اصلی‌ترین مراقبت‌های این دوران حساس برای مادران و فرزندان شان محسوب میشود تا حدی که متخصصین این حوزه درمانی به انجام منظم و دوره‌ای آن به شدت تاکید می‌کنند.
سونوگرافیهای لاطم در دوران بارداری نه تنها موجب شناسایی انواع بیماری‌ها و ناهنجاری‌های جنینی میشود بلکه در برخی از موارد می‌تواند از بروز هر گونه بیماری‌های احتمالی جلوگیری کند و یا حتی با تشخیص به موقع آن را درمان کند. البته بهتر است بدانید تعداد و زمان انجام سونوگرافی بسته به صلاح دید پزشک متخصص و هم چنین و ضعیت جسمی و روحی مادر متفاوت است.
سونوگرافی در بارداری چگونه است؟
سونوگرافی از روش‌های تصویربرداری پزشکی است که در آن از امواج صوتی با فرکانس بالا برای مشاهده رحم در دوران بارداری استفاده میشود. تصاویر سونوگرافی مراحل مختلف رشد جنین، غالبا استخوان و اعضای بدن را به صورت سیاه و سفید نمایش می‌دهند. اهمیت سونوگرافی در بارداری به دلیل بررسی وضعیت رشد جنین و اطمینان از اینکه هر کدام از مراحل رشد در زمان دقیق خود طی شده است، انجام میشود. سونوگرافی در زمان‌های مختلف و به دلایل گوناگون در طی دوران بارداری انجام میشود.
سونوگرافیهای لازم در دوران بارداری کدام است؟
سونوگرافیهای دوران بارداری، معمولا سه یا چهار سونوگرافی برای کنترل سلامت جنین و مادر از ابتدای بارداری تا پایان آن انجام میشود. سونوگرافیهای لازم در دوران بارداری به دو دسته تقسیم می‌شوند، سونوگرافیهای معمول که لازم است هر زن بارداری آن‌ها را انجام دهد و سونوگرافیهای تشخیصی و تکمیلی که در صورت لزوم درخواست انجام آن داده میشود. اهمیت سونوگرافی در بارداری به این دلیل است که روند بارداری و رشد جنین، همچنین غربالگری نقص‌های مادرزادی جنین کنترل و بررسی شود. در نتیجه مادر باردار در طول بارداری چندین سونوگرافی انجام می‌دهد.
دلایل انجام سونوگرافی در بارداری چیست؟
دلایل انجام سونوگرافی در ماه‌های مختلف بارداری به شرح زیرند:
- تأیید بارداری و محل قرارگیری جنین در بدن: سونوگرافی جنین می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا بارداری خارج از رحم بارداری اکتوپیک را تشخیص دهد.
- تعیین جنسیت جنین: تعیین جنسیت جنین از هفته یازدهم به بعد امکان‌پذیر است، اما درصد خطا در این تشخیص معمولاً بالاست و از هفته بیستم به بعد نتیحه مطمئن‌تری خواهید داشت.
- تعیین سن جنین یا مدت زمان حاملگی: دانستن سن جنین به پزشک شما کمک می‌کند تا مدت زمان حامله بودن شما را تعیین کرده است.
- تعیین تعداد جنین: سونوگرافی برای تأیید تعداد جنین نیز کاربرد دارد.
- ارزیابی رشد جنین: از سونوگرافی می‌توان برای تشخیص رشد طبیعی جنین، کنترل حرکت، تنفس و ضربان و صدای قلب جنین استفاده کرد.
- ارزیابی سطح جفت جنین و مایع آمنیوتیک: وجود مایعات آمنیوتیک یا عوارض جفت جنین، هردو در معاینه سونوگرافی قابل مشاهده هستند.
- شناسایی نقایص مادرزادی جنین: سونوگرافی می‌تواند برخی از نقایص هنگام تولد را شناسایی کند.
- بررسی عوارض بارداری: اگر شما حین بارداری خون‌ریزی کنید یا عوارض دیگری داشته باشید، سونوگرافی به پزشک شما کمک کند تا علت آن را تشخیص دهد.
- انجام سایر آزمایشات بارداری: سونوگرافی برای تعیین محل فروکردن سوزن در شکم، طی برخی آزمایشات قبل از زایمان مانند آمنیوسنتز یا نمونه‌برداری از پرزهای جفتی مفید است.
- تعیین موقعیت جنین قبل از زایمان: سونوگرافی می‌تواند موقعیت و نحوه قرارگیری جنین را در شکم را تعیین کند.
- بررسی قلب جنین: ضربان قلب جنین در هفته ششم بارداری قابل تشخیص است و فقط از طریق سونوگرافی می‌توان ضربان قلب جنین را مشاهده کرد.
مزایا و خطرات سونوگرافیهای دوران بارداری چیست؟
سونوگرافی در بارداری به جز ایجاد مقدار کمی حس ناخوشایند در مواردی هیچ خطری ندارد. این احساس ناخوشایند گاهی ناشی از فشار به شکم یا واژن است. هیچ نوع اشعه‌ای برای انجام سونوگرافی استفاده نمی‌‌شود. برای انجام برخی سونوگرافی‌ها مانند واژینال، لازم است که مبدل دستگاه با پلاستیک یا لاتکس پوشانده شود. اگر زن باردار به لاتکس حساسیت داشته باشد، برخورد این ماده با بدن منجر به واکنش‌های آلرژیک خواهد شد.
گاهی سونوگرافی در بارداری به منظور دادن عکس و ویدئوهای یادگاری به والدین انجام میشود. سونوگرافی خود بی خطر است، اما اگر توسط اپراتوری انجام شود که دانش کافی را ندارد ممکن است باعث انتقال اطلاعات غلط در مورد سلامت جنین به والدین شود.
سونوگرافی مانند رادیولوژی امواج و اشعه مضر ندارد ولی باید در دفعات انجام آن و مراقب بود. به طور کلی بهتر است از قرارگرفتن در معرض هر نوع امواج و اشعه‌ای خودداری کرد و در طول بارداری از کمربندهای مخصوص و شکم بند بارداری ضد امواج استفاده نمود.
[button type=”round” color=”#51d437″ target=”” link=”https://mamasalamat.ir/anti-wave-belly-band/”]خرید شکم بند بارداری ضد امواج[/button]
انواع سونوگرافی در بارداری
جزئیات دقیق و چگونگی انجام سونوگرافی در موارد اندکی با هم تفاوت دارد، ولی معمولا سونوگرافی طبق مراحل یکسانی انجام میشود. دو نوع از سونوگرافی در طی دوران بارداری انجام میشود:
سونوگرافی شکمی (Abdominal ultrasound):
در این نوع از سونوگرافی، پزشک ژل مخصوصی را روی شکم زن باردار قرار می‌دهد. بعد از آن مبدل فراصوت دستگاه سونوگرافی می‌تواند به راحتی روی شکم ژل زده حرکت کند.
سونوگرافی واژینال (Transvaginal ultrasound)
در این نوع از سونوگرافی از یک مبدل فراصوت کوچک‌تر استفاده میشود. این مبدل وارد واژن شده و بعد از آن تصویری دقیق‌تر و واضح‌تر از فضای داخلی به دست می‌آید. معمولا این نوع از سونوگرافی در اوایل بارداری انجام میشود. البته تکنیک‌های تصویر برداری سونوگرافی مختلفی وجود دارد. متداول‌ترین آن تکنیک دو بعدی است. اگر اطلاعات بیشتری نیاز باشد سونوگرافی سه بعدی انجام می شود. این نوع از سونوگرافی توسط دستگاه مخصوصی انجام شده و با کمک تصویر به دست آمده طول، عرض و عمق اجزا قابل بررسی است.
سونوگرافی و روش‌های آن مرتب به روز رسانی شده و بهبود پیدا می‌کنند. همانند همه آزمایش‌ها نتایج حاصل از آن ممکن است صد در صد دقیق نباشد. با این همه اطلاعاتی که این روش تشخیصی در اختیار والدین و پزشک می‌گذارد به کنترل هر چه بهتر بارداری کمک کرده و تا حدود زیادی تضمین کننده سلامت جنین خواهد بود. از طرفی دیگر والدین به کمک سونوگرافی شانس این را خواهند داشت که پیش از تولد فرزند خود را دیده و این کار به تشکیل و محکم‌تر شدن رابطه با نوزاد کمک می‌کند.
سونوگرافیهای مهم در دوران بارداری کدام است؟
متخصصين توصيه می‌كنند كه خانم‌ها پیش از اقدام به بارداری، یک سونوگرافی از رحم و تخمدان‌ها داشته باشد تا از وضع سیستم باروری خود مطلع شوند. این سونوگرافی به پزشک درباره سالم بودن رحم (از نظر ناهنجاری‌ها)، وجود فیبروم‌ها یا پولیپ، کیست‌های تخمدانی و بسیاری از مشکلات رحمی کمک می‌کند.
همچنین با این كار می‌توان زمان تخمک گذاری را هم مشخص نمود، به ويژه در زنانی که دوره‌های عادت ماهانه نامنظم دارند یا دچار ناباروری هستند. تعداد فولیکول، اندازه آن و زمان دقیق تخمک گذاری در روزهای 12 تا 16 سیکل قاعدگی بررسی میشود. معمولا خانم‌های باردار كه دوره حاملگی بدون مشکلی را سپری می‌کنند، سونوگرافیهای دوران بارداری آن‌ها 4 بار انجام میشود. بار اول در ابتدای بارداری، بار دوم در هفته ۱۲، بار سوم از هفته 16 به بعد و بار چهارم در هفته ۳۲.
در صورتی که مشکلی در سونوگرافی‌ها دیده شود یا خانم باردار مبتلا به فشار خون بالا در بارداری یا دیابت یا بیماری‌های دیگر باشد یا احتمال کوچک بودن جنین داده شود و یا بارداری چند قلو باشد، لازم است تعداد سونوگرافی‌ها بیشتر شود. معمولا احتمال تکرار سونوگرافی در اين موارد، اكثرا در اواخر بارداری و نزدیک به پایان بارداری (بین ۲۸ تا ۳۶ هفتگی) به فاصله ۲ تا ۳ هفته می‌باشد.
اولین سونوگرافی در بارداری
اولین سونوگرافی در دوران بارداری با هدف تشخیص ساک حاملگی و بررسی احتمال حاملگی خارج از رحم یا حاملگی مولار انجام میشود. این سونوگرافی در اوایل بارداری و معمولا دو یا سه هفته بعد از عقب افتادن عادت ماهانه انجام میشود. پزشک در این سونوگرافی، وضعیت شکل‌گیری ساک حاملگی، جنین و همچنین وجود ضربان قلب جنین را بررسی می‌کند.
اولین سونوگرافی در بارداری، در چهار و نیم هفته بعد از اولین روز آخرین قاعدگی تا نزدیک هفته پنج و نیم و حداکثر تا هفته هفتم بارداری می توان با سونوگرافی از سطح شکم، قلب جنین را دید و سلامت آن را سنجید. به همین منظور توصیه میشود، همه مادران باردار در هفته پنجم بارداری بعد از اولین روز آخرین قاعدگی سونوگرافی اول را انجام دهند.
دومین سونوگرافی در بارداری
این سونوگرافی معمولا طی هفته های ۱۱ تا ۱۳ بارداری و به عنوان بخشی از غربالگری‌های سه ماه اول انجام میشود. در سونوگرافی nt، میزان مایع پشت گردن جنین و ضخامت آن بررسی میشود. نتیجه این سونوگرافی، احتمال ابتلا به اختلالات کروموزومی مانند سندرم داون و تریزومی ۱۸ را تعیین می‌کند.
سومین سونوگرافی در بارداری
سونوگرافی آنومالی معمولا در سه ماهه دوم بارداری و بین هفته‌های ۱۶ تا ۱۸ تجویز میشود. در این سونوگرافی جنین برای یافتن هر نوع نقص ساختاری و مشکلات رشد، به دقت بررسی میشود. متخصص سونوگرافی، اجزای بدن جنین را برای وجود هر نوع مشکل احتمالی در قلب، شکم، ستون فقرات، صورت و سایر بخش‌ها بررسی می‌کند. همچنین وضعیت جفت و محل قرار گیری آن و بند ناف مورد بررسی قرار می‌گیرد و امکان تعیین جنسیت جنین نیز امکان پذیر است.
اگر در خانواده ای پیش از تولد نوزاد تازه، کودکی با ناهنجاری قلبی یا سایر ناهنجاری‌های دیگر وجود دارد، باید این موضوع را به پزشک رادیولوژیست اطلاع دهد تا مادر به یک سونوگرافیست اکولوژیست مربوط به قلب هم در این دوره بارداری ارجاع داده شود و جنین به شکل خیلی دقیق تری بررسی شود. تشخیص جنسیت جنین به موقعیت قرارگیری او در رحم بستگی دارد و اگر وضع قرار گیری مناسب باشد، می‌توان به راحتی جنسیت را مشخص کرد.
چهارمین سونوگرافی در بارداری
تا ۲۰ هفتگی، وزن جنین اهمیتی ندارد، ولی بعد از سه ماهه دوم و در پی سه ماهه سوم، بخصوص نیمه دوم سه ماهه سوم، زمان وزن گیری جنین است. بعد از هفته ۲۸ بارداری یک سونوگرافی دیگر برای بررسی میزان رشد جنین و وزن او به نسبت سن جنین انجام میشود. طول استخوان‌های دور سر، ران و دور شکم وزن جنین را تخمین می‌زنند و آن را به نسبت وزن مناسب برای محاسبه هفته‌های بارداری مقایسه می‌کنند. این سونوگرافی در بارداری برای سنجش وزن جنین انجام می شود که از روی منحنی‌های استاندارد، وزن ایده آل با توجه به سن هفتگی جنین اندازه گیری و مشخص میشود.
سونوگرافیهای تشخیصی و خاص در بارداری
اهمیت سونوگرافی در بارداری و سایر آزمایش‌های دوران حاملگی، در پیدا کردن موارد خاصی است که نیازمند بررسی بیشتر است یا اطمینان از نبود هر گونه مشکل. در این موارد پزشک ممکن است سونوگرافی در بارداری را به صورت خاص‌تر در طول دوران بارداری تجویز کند. برخی از سونوگرافی‌هایی که معمول نیست، اما در صورت وجود مشکل شاید برای زنان باردار تجویز شود شامل موارد زیر است:
سونوگرافی داپلر: در هر کدام از مراحل سونوگرافیهای معمول بارداری، اگر پزشک مشکلی در قلب جنین یا جریان خون او احساس کند، برای بررسی دقیق‌تر و تشخیص مشکل، ممکن است سونوگرافی داپلر یا همان اکو کاردیوگرافی جنین را تجویز کند. پزشک می‌تواند به وسیله سونوگرافی داپلر، جریان خون او را با دقت بررسی کند و هر نوع مشکل قلبی و عروقی را در جنین تشخیص دهد. همچنین در صورت وجود مواردی مثل دو یا چند قلویی، رشد غیر طبیعی جنین، بررسی عملکرد جفت، تولید آنتی بادی rh منفی در خون مادر، سابقه سقط جنین یا از دست دادن نوزاد در بدو تولد نیز ممکن است درخواست سونوگرافی داپلر داده شود.
اکوکاردیوگرافی قلب: ممکن است در سونوگرافی که در سه ماهه دوم بارداری انجام میشود، پزشک احتمال وجود مشکل در قلب جنین را تشخیص دهد. در این صورت انجام اکوی قلب جنین تجویز می شود. در این سونوگرافی، جریان خون در سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌های جنین به طور دقیق بررسی میشود. همچنین در اکوی قلب، مشکلات قلبی جنین مثل وجود حفره در قلب و مشکل در شریان‌های خونی قابل تشخیص است.
با این حال، این نوع سونوگرافیهای دوران بارداری اطلاعات بیشتری در مورد تشخیص ناهنجاری‌ها در اختیار پزشک می گذارد. از آنجا که این نوع سونوگرافی جزئیات بیشتری را از زوایای مختلف نشان می‌دهد، در تشخیص‌ها به پزشکان کمک می‌کند تا برای برنامه ریزی‌‌های بعد از تولد تصمیم بگیرند.
آیا سونوگرافی دردناک است؟
در شرایط عادی، سونوگرافی درد ندارد. با این حال، در صورتی که فرد دچار جراحت در ناحیه لگن یا درد در شکم باشد، ممکن است که با فشار مبدل در طول سونوگرافی، درد را حس کند. نکات مهم درباره سونوگرافیهای دوران بارداری سونوگرافی برای بررسی سلامت و رشد و نمو جنین ضروری است، از این جهت، نباید هیچ کدام از سونوگرافیهای از پیش تعیین شده را از دست داد. سونوگرافی در بارداری تنها باید توسط یک متخصص یا تکنسین آموزش دیده انجام گیرد که توانایی تحلیل تصاویر را داشته باشد.
در صورتی که در حین سونوگرافی در بارداری هر گونه ناهنجاری مشاهده شود، ممکن است که پزشک روش‌ها و آزمایش‌های بیشتری با وضوح بالاتر را به کار ببرد. تشخیص برخی از اعضای بدن در حین سونوگرافی دشوار است، بنابراین می‌توان از پزشک خواست که آن‌ها را بر روی تصاویر نشان دهد. سونوگرافیهای دوران بارداری نباید در شرایط عادی دردناک باشد، بنابراین در صورت درد باید فورا به پزشک اطلاع داد.
-توصیه می شود که برای انجام سونوگرافی در بارداری، لباس‌های راحت، گشاد و مناسب بپوشيد تا امکان دسترسی به شکم ساده‌تر باشد. یکی از زمان‌های مناسب برای خرید لباس و لباس زیر بارداری موقع انجام سونوگرافی است.
[button type=”round” color=”#51d437″ target=”” link=”https://mamasalamat.ir/maternity-clothes/”]خرید لباس زیر بارداری[/button]
حرف آخر
با انجام سونوگرافیهای لازم در دوران بارداری تحت عنوان مراقبت‌های بارداری می‌توانید، سلامتی خود و فرزندتان را تضمین کنید. سونوگرافی تنها برای تشخیص جنسیت نیست و به تشخیص بسیاری از مشکلات قبل از زایمان کمک می‌کند. در این مطلب هر آنچه می‌توانست به شما در شناخت انواع سونوگرافیهای بارداری کمک کند را بیان کردیم. امید است مطالب فوق برای شما مفید بوده باشد درصورت نیاز به مشاوره بیشتر کارشناسان ماماسلامت مشتاقانه پاسخگوی شما خواهند بود.