عکس رنگی رحم یا هیستروسالپنگوگرافی و یا همان آزمایش HSG، یکی از قدیمی‌ترین آزمایش‌هایی است که در آن از اشعه ایکس استفاده شده و به پزشک کمک می‌کند تا از اندام‌های داخلی بدن زنان عکس برداری کند. این آزمایش مشکلاتی که مانع بارداری می‌شود را تشخیص می‌دهد. اعتقاد بر این است که میزان بارداری بعد از این آزمایش حدود 2 تا 3 برابر بیشتر از زنانی است که قبلاً این آزمایش را انجام نداده‌اند.
این آزمایش خود درمانی برای ناباروری نیست. این کار فقط برای درک دلایل ناباروری انجام می‌شود. گروه ماما سلامت در ادامه به توضیحات بیشتری درباره چگونگی عملکرد و عوارض و فواید این آزمایش پرداخته است.
هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم چیست؟
هیستروسالپنگوگرافی یک آزمایش اشعه ایکس از رحم و لوله‌های فالوپ است. در این روش از نوع خاصی از اشعه ایکس به نام فلوروسکوپی و ماده حاجب استفاده می‌شود.
معاینه اشعه ایکس که قدیمی‌ترین و رایج‌ترین شکل تصویر پردازی پزشکی است به پزشکان در تشخیص و درمان بیماری‌ها کمک می‌کند. شما را در معرض دوز کمی از تابش یونیزه قرار می‌دهند تا تصاویری از داخل بدن تولید کند.
پزشک از فلوروسکوپی کمک می‌گیرد تا اندام‌های داخلی شما را در حال حرکت ببیند. پزشک رحم و لوله‌های فالوپ را با ماده حاجب محلول در آب پر می‌کند. سپس رادیولوژیست شما از فلوروسکوپی برای مشاهده و ارزیابی آن‌ها استفاده می‌کند.
نتایج این آزمایش می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا مشکلاتی را که در سیستم تولید مثل وجود دارد و مانع باردار شدن فرد می‌شود را تشخیص دهد. این مشکلات شامل انسداد لوله‌های فالوپ و شکل نامنظم و نامتعارف رحم است.
کاربرد عکس رنگی رحم چیست؟
به طور کلی یکی از مهم‌ترین کاربردهای عکس رنگی رحم، تعیین شکل داخلی رحم است. مثلا نشان می‌دهد که آیا لوله‌های فالوپ دچار گرفتگی شده‌اند یا خیر. یکی دیگر از کاربردهای مهم هیستروسالپنگوگرافی تشخیص علت ناباروری است. که بسیاری از والدین برای رفع این مشکل در ابتدا به دنبال دلیل آن می‌گردند.
لوله فالوپ (Fallopian tube) شامل دو لوله ساده است که در دو طرف انتهای فوقانی رحم قرار دارند و در انتهای هر یک، از طرف تخمدان باز است. تخمک آزاد شده در هر ماه، از طریق لوله‌های فالوپ به رحم می‌رسد که اگر این مسیر به هر علتی مسدود باشد، بارداری رخ نخواهد داد.
دیگر کاربردهای آزمایش HSG چیست؟
- شناخت مشکلات باروری
- ناهنجاری‌های مادرزادی رحم
- مشاهده ساختمان دهانه‌ی رحم و لوله‌های فالوپ
- ارزیابی اثرات جراحی لوله‌ای مثل بستن لوله رحم
- مشاهده هر نوع ساختار تولید مثلی و بدشکلی رحم
- سرویکس نارسا
- ارزیابی علت سقط‌های پی در پی و بی علت
- خونریزی‌های غیر طبیعی
- ارزیابی بسته شدن فالوپ‌ها در اثر عقیم سازی یا باز کردن مجدد لوله‌ها
نکاتی که بیمار قبل از هیستروسالپنگوگرافی باید رعایت کند!
این آزمایش نباید انجام شود اگر:
- فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید.
- شما در حال حاضر عفونت لگنی دارید.
- لطفاً در صورت داشتن هرگونه حساسیت یا واکنش نامطلوب به داروها یا مواد حاجب یددار به پزشک اطلاع دهید.
- لطفا اشیای قیمتی خود را در خانه بگذارید.
- لطفا لیستی از داروهای فعلی خود را همراه داشته باشید.
عوارض عکس رنگی رحم چیست؟
هیستروسالپنگوگرافی معمولا روشی بی خطر است اما احتمال دارد عوارضی در پی داشته باشد. برخی از عوارض این تست عبارت است از:
عفونت:
شایع ترین عوارض هیستروسالپنگوگرافی عفونت لگن می‌باشد. این مورد از عوارض آزمایش HSG معمولا در خانم‌هایی روی می‌دهد که قبلا سابقه ابتلا به بیماری‌های مربوط به لوله فالوپ را داشته‌اند. در موارد نادر عفونت می‌تواند به لوله‌های فالوپ آسیب رسانده یا سبب برداشت آن‌ها شود. اگر در طول 1 تا 2 روز بعد از آزمایش دچار درد یا تب شدید فورا با متخصص زنان خود تماس بگیرید.
غش کردن:
برخی زنان بعد از آزمایش HSG ممکن است دچار سرگیجه و حالت تهوع شوند. این اثرات زود از بین می‌روند و فرد به حالت عادی برمی‌گردد.
قرار گرفتن در معرض تابش:
میزان تابش ناشی از عکس رنگی رحم بسیار اندک می‌باشد. اما انجام این آزمایش در بارداری توصیه نمی‌شود و ممکن است برای جنین خطرآفرین باشد.
حساسیت به ید:
به ندرت ممکن است نسبت به ید به کار رفته در این روش حساسیت نشان داده شود. در صورت آلرژی به ید و غذاهای دریایی متخصص زنان خود را در جریان قرار دهید. در چنین شرایطی اگر بعد از انجام آزمایش دچار عوارضی مانند خارش یا تورم شدید فورا با پزشک خود تماس حاصل فرمایید.
لکه بینی یا خونریزی واژنی شدید:
در برخی موارد 1 تا 2 روز بعد از تصویربرداری احتمال بروز لکه بینی و به ندرت خونریزی وجود دارد. اگر بعد از آزمایش HSG دچار خونریزی سنگین شدید فورا متخصص زنان خود را آگاه سازید.
عوارض احتمالی دیگر:
- درد
- اینتراوازیشن مادهی حاجب به عروق و سیستم لنفاوی
- واکنش وازوواگال
- واکنش آلرژیک
- عوارض مربوط به دریافت اشعه x
- سوراخ شدن رحم
آیا می‌توانید بعد از آزمایش HSG باردار شوید؟
همانطور که قبلا گفتیم در آزمایش HSG، یک رنگ، معمولاً ید، از طریق دهانه رحم به رحم زن تزریق می‌شود و سپس تصاویر اشعه ایکس گرفته می‌شود. رنگ به لوله‌های فالوپ می‌رسد و تصاویر واضح‌تری را به پزشک ارائه می‌دهد.
این امر آن‌ها را قادر می‌سازد تا علت ناباروری را با دقت بیشتری مشخص کنند. اگر در لوله‌ها آسیب دیده یا انسداد وجود داشته باشد، در تصاویر گرفته شده ظاهر می‌شود. این امر باعث می‌شود تا علت نازایی را راحت تر کشف شود و در نتیجه درمان نیز بهتر انجام شود.
در حالی که هیستروسالپنگوگرافی در درجه اول برای اهداف تشخیصی است، مشاهده شده که احتمال بارداری به طور طبیعی در زنان نابارور را افزایش می‌دهد. اعتقاد بر این است که میزان بارداری بعد از این آزمایش حدود 2 تا 3 برابر بیشتر از زنانی است که قبلاً این آزمایش را انجام نداده‌اند.
اما بسیاری از خانم‌ها پس از انجام این آزمایش باردار می‌شوند. از این رو، بارداری پس از انجام آزمایش HSG ممکن است یک تصادف باشد. بهرحال تا سه ماه پس از انجام آزمایش احتمال بارداری حدود 25٪ افزایش می یابد. بنابراین، زوج ها باید 3 ماه پس از انجام آزمایش، برای بارداری تلاش کنند. اگر حتی بعد از روزها و ماه‌ها تلاش نتیجه‌ای نگرفتید، باید با پزشک معاینه كنید.