نارسایی اولیه تخمدان که با عنوان نارسایی تخمدان هم شناخته میشود، نوعی بیماری نادر است. در این وضعیت، پیش از رسیدن به چهلسالگی، تخمدانها از کار میافتند. از علائم نارسایی اولیه تخمدان باید به بینظمشدن سیکل قاعدگی اشاره کنیم. ناباروری یکی از عوارض نارسایی در ناحیه تخمدانها است. با مراجعه به دکتر زنان، میتوانید درمانهای مختلفی را برای رفع مشکل پیش بگیرید. برای درمان نارسایی زودرس تخمدان و پیشگیری از علائمی مانند یائسگی زودرس، روشهایی مانند رعایت رژیم غذایی و سبک زندگی سالم توصیه میشوند. هورموندرمانی (HRT) یا درمانهای جایگزین هورمون هم کاربرد دارند.
نارسایی تخمدان چیست؟
نارسایی اولیه تخمدان (POI) وضعیتی است که در آن، تخمدانهای فرد زودتر از زمان رایج از کار میافتند. تخمدانها غدد کوچکی هستند که در دو طرف رحم قرار دارند و در طول تخمکگذاری، تخمکها را تولید و آزاد میکنند. تخمدانها هورمونهای مهمی برای قاعدگی، بارداری و سایر عملکردهای بدن میسازند.
سن معمول برای توقف تولید تخمک که به عنوان یائسگی شناخته میشود، حدود ۵۱ سال است. برای برخی افراد، نارسایی تخمدان به طور ناگهانی، اتفاق میافتد و دیگر شاهد برقراری دورههای منظم قاعدگی نیستند. برخی هم با روندی آرامتر دچار این وضعیت میشوند. با ابتلا به نارسایی، همچنان امکان رهاشدن تخمک و حتی بارداری در برخی موارد وجود دارد.
علائم نارسایی تخمدان چیست؟
برای بررسی علائم نارسایی تخمدان باید به پزشکی مراجعه کنید که به خوبی میداند، تخصص زنان و زایمان چیست و در این مسیر به شما کمک میکند. از نشانههای بروز چنین مشکلی هم باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- پریودهای نامنظم یا از دسترفته
- گرگرفتگی و تعریق شبانه
- کاهش میل جنسی
- تحریکپذیری عصبی
- مشکل در بارداری
- خشکی چشمها
- مشکل در تمرکز
- خشکی واژن
رابطه جنسی دردناک به علت خشکی واژن هم از نشانههای ابتلا به نارسایی تخمدان است.
انواع نارسایی تخمدان چیست؟
نارسایی اولیه تخمدان شکل دیگری هم دارد که به آن نارسایی ثانویه گفته میشود. همانطور که از نام این وضعیت برمیآید، علت آن عاملی خارجی است که باعث شده، تخمدانها تحت تأثیر قرار بگیرند. هرچند که علت این دو نوع از نارسایی ناحیه تخمدانها با هم تفاوت دارند، اما عوارض و علائم مشابهی ایجاد میکنند.
نارسایی اولیه تخمدان
نارسایی اولیه تخمدان (Primary Ovarian Insufficiency – POI) زمانی رخ میدهد که به دلایل عموماً نامشخصی، تخمدانها قبل از چهلسالگی، دیگر به وظایف خود عمل نمیکنند. در وقوع چنین وضعیتی پای عوامل ژنتیکی، بیماریهای خودایمنی، عفونتها، شیمیدرمانی، پرتودرمانی و عوامل محیطی به میان است.
نارسایی ثانویه تخمدان
نارسایی ثانویه تخمدان (Secondary Ovarian Insufficiency) زمانی اتفاق میافتد که تخمدانها در ابتدا، عملکردی طبیعی داشتهاند، اما در اثر وقوع مشکلاتی دیگر و تحت تأثیر عوامل خارجی، عملکرد این اعضای بدن مخدوش میشود. برای مثال، موارد زیر باعث بروز نارسایی میشوند:
- جراحیهای تخمدان
- شیمی درمانی و پرتودرمانی
- عفونتهای لگنی و اختلالات خوردن
- برخی بیماریهای مزمن مانند دیابت و بیماری تیروئید
علائم و نشانههای نارسایی تخمدان اولیه و ثانویه به هم شبیه است.
علت نارسایی تخمدان چیست؟
در بیشتر موارد، علت نارسایی تخمدان مشخص نیست. در واقع، دکتر زنان یا متخصصان دیگر به علت اصلی این مشکل پی نمیبرند. با این حال، عواملی در ابتلا به این وضعیت دخیلاند. از عوامل اثرگذار روی ابتلا به نارسایی باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- هیسترکتومی (جراحی برای برداشتن رحم).
- درمانهای سرطان مانند شیمیدرمانی و پرتودرمانی.
- اختلالات خودایمنی مانند بیماری آدیسون، آرتریت روماتوئید یا بیماری تیروئید.
- قرارگرفتن طولانیمدت در معرض مواد شیمیایی، آفتکشها، دود سیگار و سایر سموم.
- اختلالات ژنتیکی از جمله سندرم ترنر (اختلال ژنتیکی شامل ناهنجاری در کروموزمها) یا سندرم X شکننده (یک اختلال ژنتیکی شامل تغییرات ژنی).
عفونتهایی مانند اوریون و HIV هم در ابتلا به این بیماری نقش دارند. به نظر میرسد، این اثرگذاری به دلیل آنتیبادیهایی است که به تخمدان حمله میکنند.
تشخیص نارسایی تخمدان چگونه است؟
پزشکان با معاینه فیزیکی و بررسی ناحیه لگن به تشخیص نارسایی تخمدان میپردازند. در روند تشخیص، نیاز به بررسی سوابق سلامتی بیمار هم وجود دارد. پزشکان درباره مواردی مانند چرخه قاعدگی معمولی، بارداریهای قبلی یا استفاده از روشهای پیشگیری سوالاتی مطرح میکنند. در مرحله بعد، به سراغ آزمایش خون هورمونها میروند و سطوح هورمونهای خاصی در بدن را مورد ارزیابی قرار میدهند. این هورمونها شامل هورمون محرک فولیکول (FSH)، استروژن و پرولاکتین میشوند. بررسی سطح استروژن و موارد دیگر برای رسیدن به تشخیص، ضروری است.
انواع آزمایش نارسایی تخمدان، برای بررسی وضعیت شامل موارد زیر میشوند:
- آزمایش خون (تست کاریوتایپ) برای بررسی اختلالات ژنتیکی.
- سونوگرافی لگن (برای مشاهده تخمدانها و رحم).
- آزمایش آنتیبادی برای بررسی اختلالات خودایمنی.
- تست بارداری.
اگر کمتر از ۴۰ سال دارید، پزشکان با بررسی غیرطبیعیبودن پریود به نتیجهگیری میرسند. تستهای آزمایشگاهی هم نشان میدهند که سطح هورمون در بدن شما به اندازه فردی یائسه است یا خیر.
تخصص زنان و زایمان، تخصصی است که مراقبتهای پزشکی و جراحی را در دوران قبل از بارداری، بارداری، زایمان و دوره پس از آن ارائه میدهد. فعالیت متخصص زنان و زایمان شامل موارد و حیطههای زیر میشود:
- استفاده از سونوگرافی، آزمایش خون، آزمایش ادرار و سایر ابزارها برای نظارت بر بارداری
- مدیریت زایمان، از جمله القای زایمان، موارد اضطراری و تجویز داروهای مناسب
- غربالگری، معاینات و تستهای آزمایشگاهی قبل از تولد بچه
- ارائه مراقبتهای پس از عمل جراحی سزارین یا طبیعی تا شش هفته پس از آن
- بررسی اندازه، رشد و موقعیت بچه در رحم
- تشخیص نقایص مادرزادی
اگر بخواهیم بهطور دقیقتر بررسی کنیم که تخصص زنان و زایمان چیست، باید بگوییم که در این حوزه به امور مربوط به مراقبتهای دوران بارداری رسیدگی میشود و عملهای جراحی زنان مانند سزارین، توسط دکتر زنان و زایمان انجام میشود.
نارسایی زودرس تخمدان چطور درمان میشود؟
متخصصان برای درمان نارسایی به وضعیت هر بیمار به طور اختصاصی نگاه میکنند. برخی دچار یائسگی زودرس میشوند و برخی هم علائم خفیفتر و قابل کنترلتری را تجربه میکنند. در هر حال، درمان به سن و علائم هر فرد وابسته است. از روشهای موجود در این مسیر، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- درمان علائم یا عوارض جانبی مشکل مانند تعریق شبانه، خشکی واژن و… در دستور کار قرار میگیرد.
- جایگزینی هورمونهایی که تخمدانهای شما دیگر تولید نمیکنند.
- کاهش خطر ابتلا به شرایطی که نارسایی تخمدان ایجاد میکند.
درمان شرایط زمینهای که علائم را بدتر میکنند هم در مسیر بهبودی مورد نیازند.
برای درمان نارسایی تخمدان به چه دکتری مراجعه کنید؟
برای انجام درمانهای مختلف نارسایی تخمدان، باید به پزشک زنان مراجعه کنید. شاید گاهی، نیاز باشد که برای درمانهای هورمونی به متخصص غدد هم ارجاع داده شوید. پزشکان با معاینه و بررسی سوابق پزشکی هر فرد، نارسایی زودرس تخمدان را درمان میکنند. بررسی بیماریهای دیگری مانند سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS) هم در این زمینه لازم است. تغییرات هورمونی و بروز علائم یائسگی یا بروز آمنوره هم در مسیر ابتلا به نارسایی اولیه تخمدان دیده میشود. برخی زنان با کاهش ذخیره تخمدانی و عدم تخمکگذاری دیگر نمیتوانند بچهار شوند. برای همین است که باید علائم نارسایی اولیه تخمدان را جدی بگیرید و برای درمان و پیگیری بیماری به پزشک متخصص مراجعه کنید.
تشخیص و درمان اختلالات سیستم تولید مثل زنان، مشاوره جنسی و بارداری، تخصص دکتر زنان و زایمان است. از مهمترین وظایف دکتر زنان میتوان به مراقبتهای پیش و بعد از زایمان، مراقبتهای پس از زایمان، مدیریت درد زایمان و مشاوره باروری اشاره کرد. متخصص زنان و زایمان به درمان بیماریهایی مثل عفونتهای زنان، اندومتریوز، پولیپ رحم، فیبروم رحم، پرهاکلامپسی، سندروم تخمدان پلیکیستیک میپردازد. در صورت ابتلا به این بیماریها، برای اخذ نوبت دکتر زنان میتوانید از نوبت دهی دکتر زنان و زایمان در سایت دکتردکتر استفاده کنید.