تنبلی تخمدان یا سندروم تخمدان پلی کیستیک (Polycystic Ovary Syndrome یا PCOS) اختلال شایع هورمونی در زنان است که قاعدگی نامنظم و طولانی مدت از جمله علائم و نشانه‌های این بیماری است. تنبلی تخمدان شامل کیسه‌های کوچک پر از مایع است (یکی از انواع کیست تخمدان) که عوارض زیادی به همراه خواهند داشت.
عدم درمان تنبلی تخمدان باعث ناباروری می‌گردد. تشخیص تنبلی تخمدان به راحتی نیست و باید پزشک آزمایشات و تست‌هایی از جمله سونوگرافی تجویز کند. با انجام آزمایشات و اطمینان از ابتلا به تنبلی تخمدان، پزشک درمان را آغاز و فرد به مرور زمان بهبود می‌یابد.
ماما سلامت برای پاسخ به سوالات بسیاری که در ذهن شما پیش آمده است در این مقاله به توضیح تنبلی تخمدان و روش‌های درمان آن پرداخته است.
تنبلی تخمدان چیست؟
تخمدان پلی کیستیک که در بین خانم‌ها به تنبلی تخمدان شناخته می‌شود یک بیماری رایج در بین زنان و دختران نوجوان است که این بیماری به صورت ژنتیکی در فرد ایجاد می‌شود. در هر دوره از پریود و تخمک‌گذاری به صورت ماهانه، حدود ۶ فولیکول رشد می‌کنند.
اما در نهایت یکی از این فولیکول‌ها کامل شده و پس از رشد کافی، با تولید فاکتورهای مهارکننده رشد، سایر فولیکول‌های اطراف خود را از بین برده و سبب کوچک ماندن آن‌ها می‌شود. در افرادی که به تنبلی تخمدان مبتلا هستند، فولیکول‌ها رشد می‌کنند اما تخمک‌گذاری انجام نمی‌شود و این، دلیل عدم عملکرد درست آن‌ها است.
همچنین فولیکول اصلی نمی‌تواند فاکتور مهارکننده را برای از بین بردن رشد سایر فولیکول‌های اطراف خود تولید کند، به همین دلیل چندین فولیکول همزمان در یک دوره از سیکل تخمک‌گذاری رشد کرده و نه تنها تخمک‌گذاری انجام نمی‌دهند، بلکه از بین نیز نمی‌روند.
در طول چند سال به دلیل اینکه هر ماه چندین فولیکول رشد کرده و به همان صورت باقی مانده‌اند، روی سطح تخمدان را دسته‌ای از فولیکول‌ها پر می‌کند. به همین دلیل تخمدان نسبت به قبل عملکرد خود را بیشتر از دست می‌دهد و در این صورت فرد برای درمان تنبلی تخمدان به پزشک مراجعه می‌کند.
تنبلی تخمدان چه علائم دارد؟
علائم تنبلی تخمدان می‌تواند در هر زمان در طول زندگی یک خانم از شروع بلوغ و حتی پس از یائسگی بروز کند. اما بسیاری از بانوان معمولا وقتی در باردار شدن دچار مشکل می‌شوند تقریبا در بین سنین 20 و 30 سالگی خود این بیماری را دارند و علائم در آنان ظاهر می‌شود.
برای تشخیص ابتلا به تنبلی تخمدان، باید حداقل یکی یا دو نشانه اصلی که در ادامه آورده شده است را تجربه کرده باشید.
اختلالات قاعدگی
اختلال قاعدگی، ناهنجاری‌های قاعدگی و تاخیر در پریود شایع‌ترین علائم در بیماران مبتلا به تنبلی تخمدان هستند. برخی از زنان ممکن است بیش از 4 ماه قاعدگی را تجربه نکنند، زیرا اختلال در روند تخمک‌گذاری مانع از افتادن پوشش داخلی رحم می‌شود. در حالی که این بیماری در برخی از زنان می‌تواند باعث خونریزی بیشتر از حد معمول در زمان پریود ماهانه شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر از مقاله چگونه زمان تخمک گذاری بدن خود را بدانیم در وبلاگ ماماسلامت بازدید نمایید.
رشد بیش از حد مو
هیرسوتیسم یا پرمویی یکی از نشانه‌های اصلی این بیماری است، به طوری که حدود 70 درصد از زنان مبتلا به سندرم پلی کیستیک از رشد بیش از حد موهای ناخواسته رنج می‌برند. معمولا پرمویی در نقاطی از بدن که قبلا هیچ مویی نداشته است مانند صورت، پشت، شکم و سینه مشاهده می‌شود.
جوش و آکنه
از دیگر علائم شایع زنان مبتلا به تنبلی تخمدان می‌توان به ایجاد آکنه اشاره کرد. آکنه‌ها معمولا در نتیجه افزایش هورمون‌های مردانه ظاهر می‌شوند که پوست را بیش از حد معمول چرب کرده و بیشتر بر روی صورت، سینه و قسمت بالای کمر ظاهر می‌شوند.
اضافه وزن
حدود 80 درصد از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دارای اضافه وزن هستند و در کاهش وزن یا کاهش وزن اضافی مشکل دارند.
مشکل در باردار شدن
شایع ترین علت تاخیر در بارداری در زنان یا مشکل در حاملگی تنبلی تخمدان شناخته شده است. در صورت عدم درمان تنبلی تخمدان مشکلات جدی و درمان‌های سخت تری برای باروری برای زنان به وجود خواهد آمد.
برای اطلاعات بیشتر مقاله چند نکته مهم برای تنبلی تخمدان و بارداری سریع در وبلاگ ماما سلامت را مورد مطالعه خود قرار دهید.
علائم دیابت نوع 2
بسیاری از زنان مبتلا به تنبلی تخمدان از مقاومت به انسولین رنج می‌برند، که توانایی بدن در استفاده موثر از انسولین برای تنظیم قند خون را مختل می‌کند، بنابراین ممکن است وضعیتی به نام اختلال تحمل گلوکز ایجاد شود.
تیرگی پوست
تیرگی پوست که به آن آکانتوز نیگریکانس (Acanthosis nigricans) گفته می‌شود، سبب تغییر رنگ پوست و تیره شدن آن می‌گردد. تیرگی پوست یکی از نشانه‌های تنبلی تخمدان است که معمولا در نواحی مانند پشت گردن، زیر بغل، ناحیه تناسلی یا زیر سینه‌ها مشاهده می‌شود. تیرگی‌های شدید اغلب نشان دهنده مقاومت به انسولین است.
ریزش مو
طاسی با الگوی مردانه، که در آن موهای روی سر نازک‌تر شده و ریزش مو افزایش می‌یابد نیز از دیگر نشانه‌های این بیماری به شمار می‌رود.
علل به وجود آمدن تنبلی تخمدان
دلایل به وجود آمدن تخمدان پلی کیستیک در زنان ممکن است ناشی از:
نقایص کروموزومی: برخی از اختلالات ژنتیکی با تنبلی اولیه تخمدان همراه است.
شیمی درمانی و پرتودرمانی: این نوع درمان علل شایع تنبلی تخمدان هستند. این روش های درمانی می‌توانند به مواد ژنتیکی سلول‌ها آسیب بزنند.
سیستم ایمنی ضعیف بدن (بیماری خود ایمنی): ممکن است که سیستم ایمنی بدن پادتن‌هایی را علیه بافت تخمدان تولید کند، که به فولیکول‌های حاوی تخمک آسیب برساند. علت رخداد این عارضه نامشخص می‌باشد، اما قرار گرفتن در معرض ویروس‌ها احتمال اتفاق را بیشتر می‌کند.
دود سیگار و قلیان، مواد شیمیایی و اسیدی، دفع آفات و ویروس‌ها نیز ممکن است تنبلی تخمدان را افزایش دهد.
علت تنبلی تخمدان‌ها اغلب ناشناخته است (ایدیوپاتیک). جراح، متخصص زنان، زایمان و نازایی باتجربه در اغلب موارد تست و آزمایش های بیشتری را برای یافتن علت توصیه و پیشنهاد می‌کند. در ادامه عواملی که خطر ابتلا به تنبلی تخمدان را افزایش می‌دهد را نیز آورده ایم که عبارتند از:
افزایش سن: بروز این بیماری در خانم‌های بین 35 تا 40 بیشتر است. اما در دختران و خانم‌های کم سن نیز ممکن است، به وجود آید.
وراثت و سابقه خانوادگی: داشتن ژنتیک وسابقه در یکی از اعضای خانواده، خطر ابتلا به این اختلال را افزایش می دهد.
انجام برخی از جراحی‌ها در ناحیه تخمدان‌ها: انجام عمل‌های مربوط به تخمدان‌ها خطر ابتلا به تنبلی تخمدان را بیشتر می‌کند.
برای درمان تنبلی تخمدان چه باید کرد؟
برای درمان تنبلی تخمدان باید از درمان علائم آن کمک گرفت. برای افرادی که سطح هورمون مردانه آن‌ها افزایش پیدا کرده است، باید از داروهای ضد این هورمون استفاده نمود تا مشکل ریزش مو و پرمویی ویا آکنه صورت بهبود پیدا کند.
همچنین چنانچه افزایش هورمون مردانه سبب نازایی فرد شده باشد، پس از مصرف دارو، تخمک‌گذاری تحریک شده و فرد می‌تواند باردار شود. برای تنظیم سیکل قاعدگی نیز می‌توان از داروهایی استفاده نمود.
همچنین لازم است افراد وزن خود را کنترل کنند، تا در صورت درمان تنبلی تخمدان توسط بهبود علائم، چاقی و اضافه وزن سبب بازگشت بیماری نشود. همچنین ورزش کردن و کاهش استرس سبب از بین رفتن علائم تنبلی تخمدان می‌شود.
قرص‌هایی که برای درمان تنبلی تخمدان تجویز می‌شوند، معمولا به دو صورت می‌باشند.
- قرص‌های کنترل بارداری که تاثیر بالایی بر روی وضعیت بیمار مبتلا به تنبلی تخمدان دارند.
- قرص‌های هورمونی که حاوی پروژسترون هستند. از میان این قرص‌ها می‌توان به قرص‌های جلوگیری از بارداری، متفورمین و … اشاره کرد.
تشخیص بهترین دارو برای درمان تنبلی تخمدان بیش از هر چیزی به دلیل بروز این بیماری برای شما بستگی دارد. در صورتی که علت اصلی ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، به هم ریختن میزان هورمون‌ها باشد، پزشک از درمان ترکیبی بهره خواهد گرفت.
درمان تنبلی تخمدان در دختران جوان و مجرد
دختران نیز دچار تنبلی تخمدان یا سندروم تخمدان پلی کیستیک می‌شوند. دلیل بروز این عارضه در میان دختران تولید نشدن محرک برای رشد تخمدان است که باعث می‌شود عادت ماهانه نشوند.
بعضی از دختران مبتلا به تخمدان پلی کیستیک با وجود اینکه تخمدان دارند، سلول‌های تولید مثل در آن‌ها شکل نگرفته و در نتیجه پس از چند سال با قطع ناگهانی قاعدگی و پریود مواجه می‌شوند که به این عارضه یائسگی زودرس گفته می‌شود. ژنتیک و جراحی و اشعه درمانی می‌توانند از دلایل یائسگی زودرس باشند.
نامنظم بودن پریود در دو سال اول بلوغ طبیعی است، اما اگر بیشتر از دو سال طول کشید حتما به بهترین متخصص زنان مراجعه کنید.
میزان شیوع تنبلی تخمدان در بین بانوان چه مقدار است؟
بیماری تنبلی تخمدان مانند بیماری دیابت بالاترین شیوع را دارد. این دو بیماری با یکدیگر مرتبط هستند. از چهار خانم یک نفر مبتلا به تخمدان پلی کیستیک می‌شود، این یعنی 25 درصد که آمار بسیار بالایی است.
زمانی که نوزاد دختری به دنیا می‌آید میلیون‌ها تخمک در تخمدان وی وجود دارد. بعد از بلوغ انتظار می‌رود هر ماه در وسط سیکل روز، چهاردهم یک تخمک آزاد کند. خانم‌هایی که مبتلا به تنبلی تخمدان هستند داخل یک کیست یا کیسه این تخمک بزرگ می‌شود و آزاد نمی‌شود. بنابراین داخل تخمدان می‌ماند به این ترتیب هر ماه یک کیسه ایجاد می‌شود.
پس از مدتی یک تخمدان پر از کیست‌های ریز ایجاد می‌شود در این مورد شاید تخمدان بزرگ نشده باشد، بلکه یک جدار ضخیمی از این کیست‌ها که تخمدان صدفی نام دارد، دور آن را فرا می‌گیرد و در هر حال تخمکی آزاد نمی‌شود. افراد مبتلا به تنبلی تخمدان، تخمک دارند ولی تخمک‌ها نابارورند و آزاد نمی‌شوند.
آیا با روش‌های طبیعی می‌توان به درمان تنبلی تخمدان پرداخت؟
تنبلی تخمدان باعث ناباروری می‌شود که یکی از نتایج تخمک‌گذاری و قاعدگی نامنظم می‌باشد. وقتی که تخمک‌گذاری به صورت پراکنده اتفاق بیافتد، تشخیص اینکه چه زمانی فرد در بارورترین حالت قرار دارد به آرامی دشوار می‌شود.
این احتمال وجود دارد که هر کدام از روش‌های درمان خانگی تنبلی تخمدان باعث تنظیم قاعدگی می‌شوند. آنچه که برای یک نفر مفید می‌باشد ممکن است برای یک فرد دیگر کارایی نداشته باشد.
رژیم غذایی سالم برای از بین بردن تنبلی تخمدان در خانه
حفظ وزن در سطحی سالم، بخش مهمی در کنترل علائم سندروم تخمدان پلی کیستیک است. افراد مبتلا به این بیماری یشتر به اضافه وزن دچار هستند که می تواند خطر ابتلا به دیابت، بیماری قلبی و دیگر موارد مرتبط با سندروم متابولیک را افزایش دهد.
پزشکان نمی دانند که آیا تنبلی تخمدان کم کردن وزن را سخت می‌کند یا این اضافه وزن است که باعث بیشتر شدن علائم بیماری می‌شود. در هر دو حالت، از دست دادن چند درصد از وزن بدن می‌تواند تاثیر زیادی در درمان تنبلی تخمدان داشته باشد.
بعضی از این تغییرات در سبک زندگی، از جمله به کارگیری رژیم غذایی متعادل از غذاهای سالم و فعالیت بدنی می‌تواند باعث کاهش وزن شود و خطر عوامل بیماری را کمتر کند.
تغییر رژیم غذایی بخش اساسی در مدیریت تنبلی تخمدان است. افرادی که دچار این بیماری هستند، ممکن است سطح انسولین بالاتری داشته باشند. اگر بدن به صورت مداوم، انسولین بالایی داشته باشد، ممکن است پاسخ به این هورمون را هم متوقف کند. در نتیجه احتمال دارد که سطح قند خون بالا بماند.
انسولین و قند خون پس از خوردن غذاهای سرشار از کربوهیدرات، قند یا هر دوی آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. حذف کربوهیدرات‌های ساده و قند از رژیم غذایی می‌تواند باعث تثبیت سطح قند خون و پایین نگه داشتن انسولین شود.
مصرف نان سفید، ماکارونی سفید، برنج سفید، غلات، کلوچه و بیسکوئیت، چیپس، آب میوه و …. در رژیم غذایی را کاهش دهید.
کربوهیدرات های پیچیده دارای فیبر و دیگر مواد مغذی هستند و قند خون را زیاد بالا نمی‌برند. بعضی منابع متداوال کربوهیدرات های پیچیده عبارتند از: غلات کامل، نان گندم و ماکارونی، برنج قهوه‌ای
بهترین رژیم غذایی برای افراد مبتلا به تنبلی تخمدان، رژیمی سرشار از کربوهیدرات‌های پیچیده، میوه و سبزیجات زیاد و پروتئین‌های بدون چربی است.
ورزش کردن کمک به درمان تنبلی تخمدان در خانه
ورزش هم می‌تواند باعث کمک به درمان تنبلی تخمدان شود. ورزش منظم می‌تواند باعث پایین آمدن انسولین و پایین نگه داشتن قند خون شود. فعالیت بدنی برای سلامت قلب مفید است و می‌تواند باعث بهبود خلق و خو و تنظیم الگوی خواب شود.
ورزش کردن و فعالیت بدنی، به معنی رفتن به باشگاه نیست. موثرترین ورزش، همان ورزشی است که برای شما لذت بخش است. ورزش کردن یا هر فعالیت بدنی که شما را به صورت مداوم به خود مشغول کند، بیشترین فایده را خواهد داشت.
مصرف مکمل‌های غذایی مانند امگا 3
بعضی افرد برای کمک به کنترل علائم سندروم تخمدان پلی کیستیک، از مکمل‌های غذایی استفاده می‌کنند. مکمل‌های غذایی ممکن است با بعضی از داروهای یا شرایط پزشکی تداخل داشته باشند، بنابراین لازم است قبل از مصرف هر نوع مکمل غذایی با پزشک مشورت شود.
یک تحقیق در سال ۲۰۱۷، ۲۴ مطالعه را مورد بررسی قرار داد تا ببیند آیا مکمل‌های غذایی می‌توانند یک درمان خانگی برای تنبلی تخمدان باشند یا خیر. در این تحقیق به طور خاص موارد زیر در نظر گرفته شدند:
- روغن ماهی امگا ۳
- کروم
- سلنیوم
- مصرف ویتامین دی
- ترکیب ویتامین دی همراه با کلسیم
- ویتامین ب کمپلکس
- اینوزیتول
محققان هیچ مدرک با کیفیتی مبنی بر موثر بودن این مکمل‌ها یا بی‌خطر بودن آن‌ها نیافتند. با این حال، برخی شواهد سطح پایین گزارش می‌دهد که اینوزیتول و روغن ماهی امگا ۳ ممکن است از برخی جهات به افراد مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک کمک کند.
ماساژ درمانی برای درمان تنبلی تخمدان
روش‌های مختلفی برای از بین بردن تنبلی تخمدان وجود دارد. اغلب این روش‌ها شیمیایی هستند و باید در دوره‌ای داروهای مختلف را مصرف کنید. ممکن است جز آن دسته از افرادی باشید که به روش‌های درمانی طبیعی باور دارند یا در کنار داروها و… بخواهید از روش‌های درمانی طبیعی هم استفاده کنید.
یکی از بهترین روش‌ها، استفاده از ماساژ درمانی برای از بین بردن تنبلی تخمدان است. با استفاده از ماساژ می‌توانید سلامت باروری، سلامت شکم و چرخه قاعدگی را بهبود ببخشید. در صورتی که تمایل دارید از این روش استفاده کنید، هم می‌توانید به مراکز ماساژ درمانی مراجعه کنید و هم خودتان در خانه این کار را انجام دهید.
عوارض خطرناک تنبلی تخمدان
تنبلی تخمدان زمینه ابتلا به سرطان را در بافت‌های وابسته به هورمون فراهم می‌کند. اولین بافتی که درگیر می‌شود بافت آندومتر رحم است که با هر بار پریود، این بافت خون ریزی می‌کند و یک بافت جدید تشکیل می‌شود.
اگر این پریود بی‌موقع اتفاق بیفتد، ممکن است بافت به سمت ضایعات سرطان برود و علاوه بر این که درمان سخت‌تر می‌شود، شانس باروری بیمار را نیز کمتر می‌کند. علائم سرطان تخمدان خیلی دیر رویت می‌شود و زمانی پزشک تشخیص می‌دهد که سرطان به همه بافت‌ها سرایت کرده باشد. با یک تشخیص و اقدام به موقع می‌توان این بیماری را پیشگیری و از بروز آن جلوگیری کرد.
یکی از راه‌هایی که متخصص زنان و زایمان به راحتی می‌تواند کیست‌های متعدد کوچک در تخمدان را مشاهده کند، همان تخمدان پلی کیستیک می‌باشد که به راحتی در سونوگرافی قابل مشاهده است.
برای مطالعه بیشتر از مقاله کیست تخمدان در بارداری و خطرات و عوارض در وبسایت ماماسلامت بازدید نمایید.
علاوه بر این عوارض تنبلی تخمدان می‌تواند شامل موارد زیر نیز باشد:
- ناباروری
- دیابت بارداری یا فشار خون بالا ناشی از بارداری
- سقط جنین یا زایمان زودرس
- التهاب شدید کبد ناشی از تجمع چربی در کبد
- سندرم متابولیک – مجموعه ای از شرایط از جمله فشار خون بالا، قند خون بالا، و سطوح ناسالم کلسترول یا تری گلیسیرید که به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی (قلبی و عروقی) را افزایش می دهد.
- دیابت نوع 2 یا پیش دیابت
- آپنه خواب
- افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن
چاقی معمولا با تنبلی تخمدان همراه است و می‌تواند عوارض این اختلال را بدتر کند. داشتن ورزش روتین و رژیم غذایی سالم در این راستا بی تاثیر نخواهد بود. در نهایت باید بدانید برای درمان تنبلی تخمدان در ابتدا عادت ماهانه باید تنظیم شود و سپس معاینه تخمک‌گذاری نرمال انجام گیرد.
چرا تقویت تخمدان و رحم مهم است؟
با توجه به نقش و وظایف مهمی که تخمدان ها و رحم در بدن زنان ایفا می کنند، باید به آن ها توجه ویژه ای داشت و به صورت مداوم تحت مراقبت های بهداشتی و درمانی قرار گیرند. چنانچه در رحم یک زن عمل لقاح به درستی صورت نگیرد یا رحم او به دلایل مختلف قادر به نگهداری جنین نباشد، احتمال نازایی و سقط جنین بسیار زیاد خواهد بود.
بنابراین چنین افرادی حتما باید قبل از هر اقدامی برای بارداری خود به پزشک مراجعه کرده و برای تقویت تخمدان و رحم خود به فکر چاره ای اساسی باشد. تصحیح برنامه غذایی و استفاده از مواد غذایی مقوی و مفید بسیار در تقویت تخمدان و بارداری سریع زنان موثر است.
دریافت برخی از ویتامین ها و مکمل ها از جمله آهن، روی، منیزیم، ویتامین D و امگا3 نقش موثری در تقویت تخمدان و افزیش احتمال باروری دارند. در کنار مصرف مکمل ها و ویتامین ها مصرف برخی از ترکیبات طبیعی مانند سرکه سیب، آب آلوئه ورا، آب آمله هم در درمان تنبلی تخمدان که یکی از عوامل اصلی ناباروری و تضعیف تخمدان‌ها است، نقش موثری دارند.
امیدواریم مقاله پیش رو برای شما مفید و سودمند بوده باشد. در صورت نیاز به مشاوره و یا سوالات بیشتر، کارشناسان ما مشتاقانه آماده پاسخ گویی به شما می‌باشند.
عوارض تنبلی تخمدان چیه؟