چرخه قاعدگی و بارداری، به طور مستقیم با فولیکول تخمدان و عملکرد آن مرتبط است. اگر در عملکرد فولیکول تخمدان و انتخاب فولیکول غالب مشکل ایجاد شود، افراد با مشکلاتی مانند کمکاری تخمدانها، کیست تخمدان، کیستهای فولیکولی، ناباروری و مشکلات تخمک گذاری مواجه خواهند شد. برای درمان مشکلات حوزه سلامت زنان از جمله اختلال فولیکول تخمدان، بایستی به دکتر زنان مراجعه کنید.
فولیکول تخمدان چیست؟
فولیکول تخمدان (Ovarian Follicle)، کیسههای کوچک پر از مایع و گردی هستند که در داخل تخمدانها قرار دارند. این فولیکولها، از مهمترین بخشهای دستگاه تولید مثلی زنان بوده و وظایفی حیاتی در خصوص تخمکگذاری و رشد تخمک برعهده دارند. فولیکولهای تخمدان با اینکه از بدو تولد وجود دارند، اما تا زمان بلوغ فعالیت نمیکنند. در اصل فعالیت فولیکولها، بعد از آغاز بلوغ و تجربه قاعدگی آغاز میشود. فولیکولها با کمک هورمون محرک فولیکولی رشد کرده و بالغ میشوند. روش فعالیت فولیکول تخمدان را بررسی میکنیم:
- وارد شدن به مرحله رشد بعد از قاعدگی
- ایجاد محیطی مناسب برای رشد تخمک
- کمک به رشد و بلوغ تخمک
- ترشح هورمونهای استروژن و پروژسترون
- تنظیم چرخه قاعدگی
- آزادسازی تخمک
نکته! در نظر داشته باشید که از بین تمام فولیکولهای در حال رشد، فقط چند مورد از آنها کامل رشد میکنند. هرکدام از این فولیکولها نیز فقط میتوانند یک عدد تخمک آزاد کنند.
نقش فولیکول در تخمدان چیست؟
مهمترین و اساسیترین نقش فولیکولهای تخمدان، نگهداری از تخمکها و تامین مواد حیاتی برای رشد تخمک است. همچنین، وظیفه تولید و ترشح دو هورمون مهم استروژن و پروژسترون را نیز به عهده دارند. لازم به ذکر است که تخمکها، فقط در شرایط هورمونی مناسب رشد کرده و بالغ میشود. در نتیجه، عملکرد فولیکول تخمدان در دستگاه تولید مثل زن بسیار مهم است.
تاثیر فولیکول در چرخه قاعدگی
فولیکول تخمدان، مسئول تولید هورمونهای مهم و مورد نیاز در چرخه قاعدگی و بارداری است. زمانی که تخمک وارد لوله فالوپ میشود، فولیکولها با تولید هورمون استروژن، رحم را برای بارداری آماده میکند. در این مرحله اگر تخمک بارور شود، سلول تخم یا تخمک بارور میتواند در رحم جای گیرد. در غیراینصورت، بدن وارد چرخه قاعدگی شده و خون ذخیره شده در دیواره رحم، با آٰغاز دوره قاعدگی به مرور از بدن خارج میشود. در نتیجه فولیکولها، مدیریت و تنظیم چرخه قاعدگی و بارداری را بر عهده دارند.
تعداد نرمال فولیکول تخمدان چقدر است؟
تعداد فولیکولهای تخمدان به چند عامل مهم بستگی دارد؛ برای مثال وضعیت هورمونی بدن و وضعیت باروری از این دست هستند. در حالت کلی، نوزادان دختر با ۱ تا ۲ میلیون فولیکول تخمدانی متولد میشوند. این رقم، به مرور زمان کاهش یافته و نهایتاً ۳۰۰ الی ۴۰۰ هزار فولیکول باقی میمانند. این در حالی است که در هر چرخه قاعدگی، فقط یکی از فولیکولها میتواند به تخمک بالغ تبدیل شود. مابقی فولیکولها در همان مراحل ابتدایی رشد از بین میروند.
تاثیر فولیکول در بارداری چیست؟
فولیکول تخمدان به عنوان محل نگهداری و رشد تخمکها، در واقع مهمترین مرحله تولید مثل را مدیریت میکنند. یعنی، رشد و پرورش استاندارد تخمکها و آزادسازی آن به عهده فولیکول تخمدان است. موارد مهم را بررسی میکنیم:
- فولیکولها امکان رشد و تغذیه تخمک را فراهم میکنند؛
- فولیکول غالب تخمک بالغ را برای بارور شدن به سمت لوله فالوپ آزاد میکند؛
- فولیکولها تولید و ترشح هورمونهای استروژن و پروژسترون را بر عهده دارند؛
- فولیکولها در طول دوره بارداری، دیواره رحم را ضخیم نگه میدارند (پریود اتفاق نمیافتد)؛
- محیطی مناسب برای رشد جنین فراهم میکنند.
در نتیجه، باروری تخمک و فرآیند بارداری بدون فولیکولها امکان پذیر نیست. برای اینکه از وضعیت فعالیت فولیکولهای تخمدان باخبر شوید، میتوانید به دکتر زنان مراجعه کنید. دکتر زنان با انجام یکسری آزمایشهای تخصصی از جمله سونوگرافی تخمدان، بررسی سطح هورمونها و سونوگرافی واژینال، عملکرد فولیکولها را مورد بررسی قرار میدهد.
تشخیص و درمان اختلالات سیستم تولید مثل زنان، مشاوره جنسی و بارداری، تخصص دکتر زنان و زایمان است. از مهمترین وظایف دکتر زنان میتوان به مراقبتهای پیش و بعد از زایمان، مراقبتهای پس از زایمان، مدیریت درد زایمان و مشاوره باروری اشاره کرد. متخصص زنان و زایمان به درمان بیماریهایی مثل عفونتهای زنان، اندومتریوز، پولیپ رحم، فیبروم رحم، پرهاکلامپسی، سندروم تخمدان پلیکیستیک میپردازد. در صورت ابتلا به این بیماریها، برای اخذ نوبت دکتر زنان میتوانید از نوبت دهی دکتر زنان و زایمان در سایت دکتردکتر استفاده کنید.
نحوه تشخیص تعداد و اندازه فولیکولها
روشهای متعددی برای بررسی تعداد و اندازه فولیکول تخمدانها وجود دارند. این روشها، عمدتاَ به منظور پیشگیری از کاهش ذخایر تخمدان و درمان ناباروری انجام میگیرند. برای مثال، سونوگرافی واژینال و انجام آزمایشهای هورمونی از این دست هستند. موارد جزئیتر را باهم بررسی میکنیم:
- سونوگرافی واژینال؛ این روش به منظور شمارش فولیکولها انجام میگیرد. در صورت پایین بودن تعداد فولیکولها، پزشک زنان به پایین بودن ذخایر تخمدانی پی میبرد. برای کنترل این وضعیت، مصرف داروهای تحریککننده تخمدان کارساز است.
- آزمایش AMH؛ این آزمایش، برای بررسی هورمون AMH انجام میگیرد. سطح و اندازه این هورمون، میزان ذخایر تخمدانی را نشان میدهد. در صورت پایین بودن سطح این هورمون، پزشک زنان داروهای لازم را تجویز میکند.
- آزمایش FSH؛ برای بررسی سطح هورمون FSH انجام میگیرد. در صورتی که سطح این هورمون بالاتر از حد معمول باشد، یعنی اینکه احتمال باروری تخمک پایین است و فرد باید دارو مصرف کند.
- آزمایش هورمون استرادیول؛ این هورمون، یکی از هورمونهای زنانه است که بالا بودن آن، کاهش تعداد فولیکولها را نشان میدهد.
بعد از انجام این آزمایشها، پزشک زنان مطابق با شرایط جسمانی شما، اقدامهای درمانی و پیشگیرانه لازم را انجام میدهد.
برای تشخیص و درمان مشکلات فولیکول تخمدان به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
برای درمان و پیشگیری از مشکلات مربوط به فولیکول تخمدان، بایستی به متخصص زنان، زایمان و نازایی مراجعه کنید. این پزشک، ابتدا در مورد چرخه قاعدگی و نظم پریودهایتان از شما سوالاتی میپرسد. سپس، به منظور بررسی سطح هورمونهای استروژن و پروژسترون، انجام آزمایش خون را تجویز میکند.در صورت وجود بینظمی در سطح هورمونهای زنانه، شما بایستی سونوگرافی انجام دهید. دکتر زنان با بررسی سونوگرافی، میتواند وجود هرگونه اختلال در عملکرد فولیکول غالب و اختلال فولیکول تخمدان را تشخیص دهد.
تخصص زنان و زایمان، تخصصی است که مراقبتهای پزشکی و جراحی را در دوران قبل از بارداری، بارداری، زایمان و دوره پس از آن ارائه میدهد. فعالیت متخصص زنان و زایمان شامل موارد و حیطههای زیر میشود:
- استفاده از سونوگرافی، آزمایش خون، آزمایش ادرار و سایر ابزارها برای نظارت بر بارداری
- مدیریت زایمان، از جمله القای زایمان، موارد اضطراری و تجویز داروهای مناسب
- غربالگری، معاینات و تستهای آزمایشگاهی قبل از تولد بچه
- ارائه مراقبتهای پس از عمل جراحی سزارین یا طبیعی تا شش هفته پس از آن
- بررسی اندازه، رشد و موقعیت بچه در رحم
- تشخیص نقایص مادرزادی
برگرفته از مجله سلامت دکتردکتر(https://drdr.ir/mag/ovarian-follicle/)