غدد بارتولن، غده‌ای است که به صورت طبیعی در دو طرف دهانه‌ی واژن قرار دارند. این غدد مایعی ترشح می‌کند که به روان شدن واژن کمک می‌کند. گاهی دهانه‌ی این غدد مسدود شده و باعث برگشت مایع به داخل آن می‌شود. در نتیجه تورم نسبتاً بدون دردی ایجاد می‌شود که به آن کیست بارتولن می‌گویند. در بعضی موارد شرایط عموم این کیست می‌تواند وخیم شده و منجر به بروز مشکلات بیشتری شود. ما در این مقاله از وبلاگ ماماسلامت بیشتر توضیح می‌دهیم که کیست بارتولن واژن چیست و چگونه درمان می‌شود؟!
کیست بارتولن چگونه ایجاد می‌شود؟
همان‌طور که اشاره شد، دو غده بارتولن به منظور مرطوب کردن محیط دهانه واژن، مایعی را از خود ترشح می‌کنند. گاهی اوقات دهانه این غدد مسدود شده و باعث برگشت مایع به داخل غده می‌شود. در چنین شرایطی در مسیر لوله‌ها کیست‌هایی تشکیل می‌شود که به آن‌ها کیست بارتولن می‌گویند.
کیست‌های بارتولن مانند برجستگی‌های گرد زیر پوست روی لب‌های واژن (لابیا) به وجود می‌آیند. در صورتی که مایع درون کیست عفونی شود، ممکن است عفونت یا چرک توسط بافت ملتهب احاطه شده که به این نوع از کیست‌ها آبسه بارتولن گفته می‌شود. شایان ذکر است که کیست بارتولن یا آبسه معمولا فقط در یک طرف دهانه واژن به وجود می‌آید.
علت کیست بارتولن
کیست بارتولن ممکن است در هر دو جنس ایجاد شود، اما در زنان بیشتر از مردان دیده می‌شود. علت دقیق این اختلاف در شدت ابهام است، اما تعدادی از عوامل زیر ممکن است نقش داشته باشند:
آناتومی مریمی: زنان به دلیل آناتومی مریمی خود ممکن است بیشتر به عوارض مربوط به سیستم تناسلی مبتلا شوند. نزدیکی مجاری ادراری و تولید مواد ترشحی در مناطق مختلف مریمی می‌تواند موجب ایجاد مشکلاتی مثل کیست بارتولن شود.
تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی، بارداری، و شیردهی ممکن است بر تولید ترشحات غدد بارتولن و در نتیجه افزایش خطر ایجاد کیست بارتولن تأثیر بگذارد.
عفونت: عفونت‌های باکتریایی می‌توانند به مسدود شدن مجاری خروجی غدد بارتولین منجر شوند و کیست بارتولن را ایجاد کنند.
اصطکاک و فشار مکرر: فعالیت‌هایی مانند دیگر عواملی که فشار مکرر یا اصطکاک را در نواحی دهانی ایجاد می‌کنند، می‌توانند به ایجاد کیست در غدد بارتولن در زنان منجر شوند.
در هر صورت، اگر شما یا کسی دیگر علائمی مانند تورم، درد، یا قرمزی در نواحی دهانی تجربه می‌کنید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق گرفته و درمان مناسب انجام شود.
علائم و نشانه‌های کیست بارتولن
به طور کلی علائم کیست بارتولن زمانی بروز می‌کند که این کیست‌ها با پیشرفت رو به رو شده باشند. کیست‌های کوچک بارتولن گاهی نشانه‌هایی را برای افراد به وجود می‌آورد، اما کیست‌ها در این ابعاد گاهی نشانه‌ای از خود بروز نمی‌دهند.
- توده‌هایی که با درد همراه هستند.
- قرمزی و التهاب لابیاها یا بافت‌های کناری واژن
- احساس درد و ناخوشی در حین رابطه جنسی
- خارج شدن مایعات ترشح مانند از کیست بارتولن
- تب
- درد و ناراحتی در هنگام راه رفتن یا نشستن
- احساس برآمدگی نزدیک دهانه واژن
انواع کیست بارتولن
بسته به عامل ایجاد کیست بارتولن نوع و علائم این آبسه و همچنین درمان آن متفاوت خواهد بود. انواع کیست بارتولن به دو دسته عفونی و غیرعفونی تقسیم می‌شود:
نوع بدون درد یا غیر عفونی: در این کیست‌ها متورم شده و در اثر تجمع مایعات و بازگشت مایع به درون غده ایجاد می‌شود. بدون درد بوده و فاقد عفونت ثانویه می‌باشد.
نوع عفونی: در این حالت علاوه بر برگشت مایع تولیدی غدد بارتولن عفونت ثانویه که عمدتا باکتریایی می‌باشد نیز وارد این غده‌ها می‌شود. این حالت باعث ایجاد تورم شدید و عموما با درد نیز همراه است. باکتری‌هایی که معمولا این حالت را ایجاد می‌کنند، عبارتند از: کلامیدیا که از راه رابطه جنسی وارد بدن می‌شود و اشرشیا کلی که یک باکتری گوارشی می‌باشد.
نکته: کیست بارتولن می‌تواند یک طرفه یا دوطرفه باشد که در هر حال دو دسته عفونی و غیرعفونی تقسیم بندی می‌شود.
کیست بارتولین چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص کیست بارتولین، دکتر زنان، یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. علائم عفونت را بررسی کرده و اگر کیست ترشح داشته باشد، پزشک دارو درمانی را شروع می‌کند. در زنان بالای 40 سال، پزشک احتمالا آزمایشی به نام بیوپسی را برای رد سرطان فرج انجام دهند. در طول این آزمایش، نمونه کوچکی از بافت کیست را برداشته و به آزمایشگاه می‌فرستد.
اگر پزشک بداند که ممکن است کیست غدد بارتولن، سرطانی است، احتمالا جراحی را پیشنهاد می‌کند که البته ابتلا به سرطان در غده بارتولین به ندرت اتفاق می‌افتد، با این حال، اگر سن شما بالای 60 سال باشد، احتمال آن کمی بیشتر است.
روش‌های درمان کیست بارتولن
ایجاد کیست در ناحیه تناسلی نگرانی‌هایی برای زنان به وجود می‌آورد. با شناخت کافی پیرامون کیست بارتولن، باید گفت روش‌های درمانی مختلفی برای درمان آن در نظر گرفته شده است. انتخاب روش درمانی مناسب، بسته به نتایج روش‌های تشخیصی، شرایط بیمار و نظریه متخصص زنان خواهد بود. در ادامه، به بررسی روش‌های درمان کیست بارتولن می‌پردازیم.
تجویز دارو
از ابتدایی‌ترین روش‌های رفع عفونت و کیست بارتولن، استفاده از داروهای آنتی بیوتیک است. آنتی بیوتیک‌ها در دو گروه خوراکی و پماد موضعی برای بیمار تجویز می‌شوند. تاثیر مصرف آنتی بیوتیک در از بین بردن کیست بارتولن عفونی بسیار بالا است؛ ولی احتمال عود مجدد آن می‌تواند به قوت خود باقی بماند.
درمان با لیزر
استفاده از پرتوهای لیزر، از جدیدترین روش‌های درمان کیست بارتولن محسوب می‌شود. در این روش، به وسیله لیزر دی اکسید کربن، اقدام به تخلیه مایع داخل کیست ایجاد شده در واژن می‌کنند. پس از تخلیه مایع داخل کیست، برای بستن و بخیه زدن محل ضایعه نیز از لیزر استفاده می‌کنند.
برداشتن کیست با جراحی
در مواردی که کیست بارتولن، با هر روش درمانی، بعد از گذشت یک مدت زمان کوتاه، مجدد عود کند، از عمل جراحی استفاده می‌کنند. این روش از قدیمی‌ترین روش‌های درمان کیست‌های بزرگتر است که تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. در این روش، با ایجاد برش کوچکی به محدوده 1 سانتی متری روی کیست بارتولن، اقدام به تخلیه کیست می‌کنند.
مراجعه به پزشک
در مطالب فوق به بررسی کیست بارتولن و نحوه ایجاد آن در ناحیه تناسلی پرداخته شد. انسداد مجاری متصل به غدد بارتولن و تجمع مایعات ترشحی باعث ایجاد عفونت و در نهایت آبسه بارتولن می‌شود. این نوع کیست به کمک روش‌های متعددی همچون مصرف آنتی بیوتیک‌ها، لیزر درمانی و برداشتن کیست از طریق جراحی باز، درمان می‌شود.
بهترین درمان‌های خانگی برای درمان کیست بارتولن:
چند راه برای درمان کیست بارتولن در خانه قبل از مراجعه به بیمارستان وجود دارد. به رشد یا تغییرات غیرطبیعی که اخیراً رخ داده است توجه کنید و هرگز سعی نکنید کیست‌ها را فشار دهید یا بیرون بیاورید؛ زیرا ممکن است منجر به عوارض شدیدتری شود.
حمام سیتز گرم:
نشستن روی وان یا حمام سیتز با آب گرم انجام شود. حمام سیتز حداقل تا 4 بار در روز به مدت حداقل 15 دقیقه به کاهش تورم، تسکین درد و کاهش احتمال گسترش عفونت کمک می‌کند. همچنین می‌توان چند قطره محلول بتادین را به آب گرم اضافه کرد که به کنترل گسترش عفونت کمک می‌کند.
مصرف مسکن‌های خفیف:
مصرف مسکن برای درد خفیف گاهی اوقات می‌تواند در مراحل اولیه بیماری مفید باشد. داروهایی مانند: ایبوپروفن، ناپروکسن، استامینوفن و غیره ممکن است تب، درد و ناراحتی را کاهش دهند. هنگامی که دمای بدن بالای 100 درجه فارنهایت است، توصیه به مصرف مایعات زیاد و قرار دادن اسفنج سرد روی پیشانی می‌شود.
قرار دادن کمپرس گرم:
می‌توان یک حوله برداشته و آن را در آب داغ قرار داد. اعمال فشار ملایم بر روی محل 3-4 بار در روز می‌تواند تورم و درد را کاهش دهد. این مراحل را برای 3-4 روز به طور منظم دنبال کنید.
چگونه می‌توانم خطر ابتلا به کیست بارتولین را کاهش دهم؟
شما نمی‌توانید از ایجاد کیست بارتولین جلوگیری کنید، اما می‌توانید خطر عوارضی که باعث عفونت می‌شوند را کاهش دهید با انجام کارهایی مانند رعایت اقدامات بهداشتی خوب و استفاده از کاندوم (کاندوم مردانه و یا کاندوم زنانه) در حین برقراری رابطه جنسی.
کیست بارتولن در افراد مجرد
بسیاری از افراد در این باره سوال می پرسند آیا افرادی که رابطه جنسی ندارند ممکن است به این کیست مبتلا شوند؟! پاسخ به این سوال مثبت است. زیرا این کیست می‌تواند در اثر ضربه به ناحیه واژن نیز ایجاد شود.
کیست بارتولن در دوران بارداری
گاهی این کیست در دوران بارداری به وجود می‌آید. اگر این کیست بزرگ و عفونی نباشد معمولا نیاز به درمان خاصی نیست، اما اگر این کیست بزرگ و عفونی شود باید برای درمان اقدام شود در غیر این صورت خطر زایمان زودرس افزایش پیدا می‌کند.
سخن آخر
اگر فکر می‌کنید ممکن است کیست بارتولن داشته باشید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید. در صورت داشتن تب یا اینکه دردی که با فعالیت‌های روزانه‌تان مزاحمت ایجاد کند، به دنبال مراقبت‌های پزشکی بگردید.
پس از تخلیه کیست بارتولن، زمان بهبودی معمولاً حداقل است. بیشتر زنان در عرض ۲۴ ساعت پس از تخلیه کیست بارتولن احساس بهبودی می‌کنند. در صورت نیاز به عمل جراحی برای کیست بارتولن، زمان بهبودی شما به ویژگی‌های خاص عمل شما بستگی دارد. در ایام اولیه پس از عمل، استراحت کافی داشته باشید و به دستورات پزشک خود عمل کنید و داروهای ضد عفونی کننده‌ای را که پزشک تجویز می‌کند، استفاده کنید.